«Tὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική· τὸ σπίτι φτωχικὸ στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου. Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου.» (Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Ἄξιον ἐστί»)

Σελίδες Πατριδογνωσίας - Περικλῆς Γιαννόπουλος - Ἡ Ἑλλὰς τοῦ ΟΧΙ - Ἀντίβαρο - Πολυτονικό

Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2006

Οἱ Ἀλεξανδρινοὶ, οἱ ἀρχαῖοι μας

Κόσμος πνευματικὸς

Τοῦ Σπυρίδωνος Σ. Ζέγκου
15 Νοεμ. 1997

Heroism, heroic, heroine, heroin, herpes, hesperis, Hesperos, hetaera, Hellenic, heuristic, heterodox, horologe, horoscope, horizon, Horatio, hormone, hexameter, hibiscus, hierophant, hierarchy, Hermes, Heraclitos, Hippocrates, hectic, hexad, heptahedron, hendeca-, hecatolitre, hepatic, hemisphere, haemato-, Helvetia, hebraic...

Το δασύ πνεύμα δεν είναι hαπλώς ένα σημαδάκι που μπορεί να παραλειφθή, αναλόγως τα γούστα. Είναι ένα φώνημα ενσωματωμένο στη γραφή της ανθρωπότητος, από των Ρωμαίων και εφ'εξής. Κι αν δεν το μαθαίνουμε στα hελληνικά σχολεία, θα το μάθουμε στα hεσπερινά, hόταν μας στείλουν για ανώτερη μαθητεία.

Ο hελληνισμός δεν είναι ιδιωτική μας hυπόθεση για να παίζουμε ανέξοδα τις μεταρhρhυθμίσεις.

---

[...] Ευχαριστώ που κρατώντας το αρχικό μου κείμενο μου επιτρέπεται ευκαιρία να διορθώσω:
«μεταρhρhυθμίσεις»
μεταρρhυθμίσεις--το πρώτο ρώ ψιλούται. Έχω καιρό να διαβάσω Παπαρρhηγόπουλο, που είν' επιμελής και σ' αυτά. Ξεσυνηθίσαμε...

[...] Ποιός μίλησε για ιεροσυλία; Εγώ αναφέρομαι σε απλή και επίμονη ανορθογραφία, που δεν αναιρεί την ιστορική γραφή των λέξεων. Η σχέση της νέας ελληνικής προς την μητέρα γλώσσα είναι συνεχής, δεν συγκρίνεται επιτυχώς με της ιταλικής και της ισπανικής προς την ελληνική, ούτε καν προς τη λατινική. Το δασύ πνεύμα, παρά την... προγραφή, τη διαβολή και την καταδίωξη, εξακολούθεί να υπάρχει στη νέα ημών γλώσσα, και κανείς δεν το θρηνεί "νοσταλγικά ή πολιτικάντικα" όπως νομίζετε. Η ύπαρξή του μαρτυρείται στο λόγο με την αλλοιωτικήν επίδραση που πάντα έχει επί των ακολουθούντων συμφώνων: Εφ' άπαξ--και όχι επ'άπαξ... Και ασφαλώς με τα πρώτα βήματα που κάμνουν τα προσχολικά χελιδονάκια στου Στρατηγάκη, ή όπου αλλού στη γειτονιά τους, για τα Αγγλικά τους, το δασύ πνεύμα, το επί τόπου απαγορευμένο, εμφανίζεται και τυπωμένο στα βιβλία τους, για να τα συνοδεύει εσαεί...

---

[...] έγραψε:
«Κι εμένα μου άρεσαν και μου αρέσουν -νοσταλγικά πια- οι τόνοι και τα πνεύματα. Αλλά δεν έχω συναντήσει μια *ικανοποιητική* απάντηση στο επιχείρημα ότι οι αρχαίοι δεν τα είχαν

Αναφέρεσαι προφανώς στην κλασσική εποχή, δ', ε' αιών πΧ, που από γλωσσικής απόψεως ήταν ακόμη ηφαιστειώδης και κοσμογονική, γλώσσα μαγματώδης, γραμματική ακαταστάλαχτη και αταξινόμητη. Θυμάσθε πώς διαβάζεται το Ε ή το Η στις επιγραφές της εποχής; Θυμάσθε την ποικίλη και ασταθή φωνητικότητα των επιγραφών επ' αγγείων; Η τυπική περιφρόνηση του κατεστημένου προς ώρας, προς τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους, που πρώτοι εποίησαν γραμματική, τακτοποίησαν "τες κλίσεις και την προφορά" και ρύθμισαν τη φωνητικήν αξία των γραμμάτων και των σημείων της γραφής, είναι και άδικη και άτοπη: Από πλευράς φιλολογικής, η Αλεξάνδρεια είναι χρόνος κλασσικός, αυτή είναι "οι αρχαίοι", που όχι μόνο είχαν τόνους και πνεύματα, αλλά τα εφηύραν, ως αναγκαία προς ταξινόμησιν και διδασκαλίαν της γραμματικής, δηλαδή της γλώσσης. Και -τί περίεργο!- σκοπός τους ήταν να διευκολύνουν τους νέους και τους νεήλυδες του ελληνισμού των νέων χωρών...
Καλή ώρα...

Σπύρος Ζέγκος

4 σχόλια:

  1. Είναι ένα φώνημα ενσωματωμένο στη γραφή της ανθρωπότητος

    Ένα φώνημα είναι ήχος. Δε μπορεί να είναι ενσωματωμένο στη γραφή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Φίλη μου, ἑστιάσατε στὸ πιὸ ἐξεζητημένο, καὶ μᾶλλον παιγνιωδῶς τε καὶ πνευματωδῶς ὑπὸ τοῦ ἀρθρογράφου ἀναφερθὲν, σημεῖο, το «ῥ» τοῦ Παπαρρηγοπούλου (ποὺ ἀμφιβάλλω ἐὰν καὶ οἱ γραμματικὲς τῆς ἀκραιφνοῦς καθαρευούσης ἀκόμη συμφωνοῦν μὲ αὐτό); Ἐλάτε τώρα! Κατὰ περίπτωσιν, βεβαίως, μπορεῖ νὰ βγάλουμε καὶ ἕνα σπανιότατο κρασὶ ἀπὸ τὸ κελάρι· ἀλλὰ μποροῦμε καὶ καθημερινῶς νὰ τρῶμε καλά· μὴν μᾶς ἐπιβάλλετε τὸ φαστ φουντ.

    Ἀνεξαρτήτως τοῦ δικοῦ σας σχολίου, τώρα, θέλω νὰ κάνω μία γενικὴ παρατήρηση. Δὲν καταλαβαίνω (καὶ μὲ στενοχωρεῖ αὐτό· κάποιοι βεβαίως εἶναι ἐμφανῶς προκατειλημμένοι -δὲν τίθεται θέμα γιὰ αὐτοὺς) γιατὶ μερικοὶ έκλαμβάνουν τοὺς τόνους ὡς... ἀπειλητικὲς βέργες αὐστηροῦ δασκάλου ἤ... γκλὸμπ στυγνοῦ ἀστυνομικοῦ! Καὶ ὄχι ὡς μία πρόταση καλαισθησίας, λεπτότητος καὶ ἐκλεκτικότητος· ἀλλὰ καὶ συνέπειας καὶ ἀφοσιώσεως· καὶ ἰδεαλισμοῦ - τελειομανίας, μὲ τὴν καλὴ ἔννοια, ἄν θέλετε.

    Σκέπτομαι τώρα τὶς ἀπώτερες πολιτιστικὲς συνέπειες. Φαντασθεῖτε οἱ χείμαρροι λογο-ρυπάνσεως ποὺ μᾶς πνίγουν, νά ἔπρεπε, ἀπὸ συνήθεια καὶ πάγια πρακτική, νὰ εἶναι πολυτονισμένοι! Θὰ ὑπῆρχαν κἄν, ἄραγε; Ἴσως, μέσα ἀπὸ ὑπόγειες πολιτιστικὲς διαδικασίες ἀνεπίγνωστες, ἄλλος θὰ ἦτο τελικῶς ὁ παραγώμενος λόγος καὶ πολιτισμός. Εἶναι καὶ τὸ πολυτονικό, λοιπόν, γιατὶ ὄχι, μία ἀντιστασιακὴ στάση ζωῆς στὸν εὐτελισμὸ καὶ τὴν ἐμπορευματοποίηση τῆς ἐποχῆς μας. Ὁ Χρήστος Γιανναρᾶς ὁμιλεῖ γιὰ τὴν «πολιτιστικὴ διπλωματία». (Ποιὲς ἐπιπτώσεις ἔχει ἄραγε, γράφει, ἡ τεχνοτροπία τῶν τέμπλων στοὺς «ἐκσυγχρονισμένους» ναοὺς, στὴν ἐξωτερικὴ μας πολιτικὴ τοῦ τελευταίου αἰῶνος; Ἐρωτήματα ποὺ οὔτε κἄν ὑποψιαζόματε, πλὴν ἴσως σημαντικά.)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εσείς προφέρετε τον ηρωϊσμό hηρωϊσμό, και την ηδονή hηδονή;

    Τώρα ποὺ τὸ σκέπτομαι, αὐτὴ ἡ hηδονὴ, μὲ τὸ ἀδιοράτως ἐκφερόμενον, ὑπαινικτικὸν καὶ περιπαθὲς h, σὰν ἐλαφρὺς ἀνομολόγητος ἀκόμη ἀναστεναγμός, σὰν ὑπαινικτικὴ καὶ κοσμὶα, ἀκόμη, ἀνομολόγητη ὑπόσχεσις λαγνείας... σκέπτομαι αὐτὸ τὸ h νὰ ἐκπνέεται ἐλαφρά ἀπὸ ἡδυπαθῶς συσπώμενα σὰν περισπωμένη κόκκινα γυναικεῖα χείλη..., καί, αhh..., μὲ συγχωρεῖτε, οἱ σκέψεις μου φθάνουν μέχρι ὠμέγα ὑπογεγραμμένον - μὲ συγχωρεῖτε καὶ πάλι, παραφέρομαι.

    (Εἱς τὸν ἡρωισμόν, πάλι, δὲν δίδει μίαν αἴσθησιν ἰδεαλισμοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐπισημότητος; )

    Ἐπειδὴ πάντως μιλοῦμε γιὰ γραφὴ, πρῶτα, καὶ ὄχι για προφορὰ, μᾶλλον στὴν παλαιὰ καὶ ἰδιαιτέρως ἐκλεπτισμένην παράδοσιν τῶν ἑρωτικῶν ἐπιστολῶν θὰ ἔπρεπε νὰ ἀναφερθοῦμε, τὸ ὕφος τῶν ὁποίων εἶναι τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετον τῆς συνήθους χύδην γραφῆς τοῦ συρμοῦ. Νοεῖται γενναῖος ἱππότης νὰ προσπαθεῖ νὰ συγκινήσει εὐγενεῖς δεσποσύνες μέ... SMS;! Ἥμαρτον!
    Αχ... ἀμέτρητες περισπωμένες καὶ βαρεῖες, βαριὲς σὰν τὴν καρδιὰ μου, γραμμένες βασανιστικῶς μὲ τὰ δάκρυα καὶ τὸ αἷμα μου, θὰ ποτίζουν βαθιὰ τὴν περγαμηνή...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. J95: Ένα φώνημα είναι ήχος. Δε μπορεί να είναι ενσωματωμένο στη γραφή.

    Μπορεῖ, ἐὰν τὸ ἀγγίξει νεράιδα μὲ τὸ ῥαβδάκι της.
    Ἔτσι γίνεται· οἱ νεράιδες μᾶς παίρνουν τὴν μιλιὰ μας, καὶ τὴν «παγώνουν», κι ἐμεῖς τὸ μαντήλι τους καὶ τὴν ξαναβρίσκουμε, καὶ τὴν μιλιά μας κι αὐτὲς μαζί, ἐὰν εἴμαστε τυχεροί.

    Οἱ ἀρχαῖοι μας ζοῦν ἀκόμη καὶ μᾶς ψιθυρίζουν ἀνάμεσα στὶς νεράιδες, στὶς ψιλὲς καὶ στὶς δασεῖες· πρέπει ὅμως νὰ εἶσαι ἀλαφροΐσκιωτος γιὰ νὰ τοὺς ἀκούσεις...

    ...
    «Οἱ λίθοι ἐλάλησαν καὶ ἐδίδαξαν ἡμῖν τῶν δίων Πελασγῶν»... (Ἰάκωβος Θωμόπουλος, «Πελασγικά», 1912)

    «οἱ λίθοι θέλουσι φωνάξει» εἶπε ὁ Κύριος (Λουκᾶς 19:40)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

[comments moderated] Θὰ διαβάσω καὶ θὰ δημοσιεύσω τὸ σχόλιό σας τὸ συντομότερο δυνατόν. Σχόλια ἀγενῆ, ἄσχετα μὲ τὸ θέμα ἢ ἀνόητα, διαγράφονται.