Βασίλης Φίλιας, Γεωργία Ξανθάκη-Καραμάνου
(«Ἀντιπαραθέσεις», High Channel, 11-6-2008. Διάρκεια: 54 λεπτά.)
Ὁ καθηγητὴς κοινωνιολογίας καὶ πρώην πρύτανης τοῦ Παντείου Πανεπιστημίου Βασίλης Φίλιας φιλοξενεῖ τὴν καθηγήτρια τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Γεωργία Ξανθάκη - Καραμάνου, πρόεδρο τοῦ Τμήματος Ἱστορίας - Ἀρχαιολογίας καὶ Πολιτισμικῆς Διαχείρισης τῆς Σχολῆς Ἀνθρωπιστικῶν Ἐπιστημῶν καὶ Πολιτισμικῶν Ἀγαθῶν τοῦ Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, πρόεδρο τῆς Ἑταιρείας Ἑλλήνων Φιλολόγων καὶ ἀντιπρόεδρο τοῦ Πολιτιστικοῦ Σωματείου «Ἑλληνικὴ Γλωσσικὴ Κληρονομιά».
Ἡ συζήτησις ἐξετάζει τὶς προκλήσεις γιὰ τὴν γλῶσσα μας στὴν σημερινὴ ἐποχὴ τῆς ἰσοπεδωτικῆς παγκοσμιοποιήσεως, τὴν διδασκαλία τῶν Ἑλληνικῶν στὸ σχολεῖο (ἐνδιαφέρουσα, μεταξὺ αλλων, ἡ ἄποψις τῆς κ. Ξανθάκη ὑπὲρ τῆς ἐπαναφορᾶς τοῦ θεσμοῦ τῶν κλασσικῶν λυκείων (παράβαλε: «Ὅταν τὰ «χαζοαμερικανάκια» μαθαίνουν λατινικά...»)), τὶς ἀλλοπρόσαλλες ἀπόψεις τῶν «προοδευτικῶν» ἐθνομηδενιστῶν καὶ ἀρνησιπάτριδων, καὶ ἄλλα πολλά.
Καὶ μία ἀκόμη ἐκπομπή, διαφορετικοῦ ὕφους καὶ θεματολογίας, ἀλλὰ μὲ ἐπίκεντρο καὶ πάλι τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα:
Καὶ μία ἀκόμη ἐκπομπή, διαφορετικοῦ ὕφους καὶ θεματολογίας, ἀλλὰ μὲ ἐπίκεντρο καὶ πάλι τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα:
Τὰ μυστικὰ τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Κάσσης, Πριανάκης, Τζιροπούλου, Μαυροπούλου, Τσικριτζῆς, Τσέγγος, Λάμπρου κ.ἄ.
(«Οἱ Πύλες τοῦ Ἀνεξήγητου» μὲ τὸν Κώστα Χαρδαβέλλα, Alter, 21-6-2008. Διάρκεια: 131 λεπτά.)
Θέματα:
Τὰ μυστικὰ τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Ἡ Ἑλληνικὴ Φύση δημιουργὸς τῆς Γλώσσας. Οἱ Ἕλληνες παρατηρητὲς καὶ μαθητὲς τῆς Ἑλληνικῆς Φύσεως. Οἱ συμβολισμοὶ καὶ ἡ δύναμη τῶν γραμμάτων. Τὰ παιχνίδια τῆς ἐτυμολογίας. Γλῶσσα καὶ Μουσική. Οἱ θεραπευτικὲς ἰδιότητες τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Τὸ πολυτονικὸ καὶ οἱ σύγχρονοι προκρούστηδες. Τὰ ἀρχαία Ἑλληνικὰ μάθημα καὶ παιχνίδι μαζὶ γιὰ τὰ παιδιὰ τῆς «Ἑλληνικῆς Ἀγωγῆς». Τὰ Ἑλληνικὰ καὶ ἡ Ἀκαδημία τῶν Βάσκων. Τὰ Ἑλληνικὰ στὸ διάστημα. Ἡ Γλῶσσα, ἡ Ποίηση, ἡ Τέχνη.
Τὰ μυστικὰ τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Ἡ Ἑλληνικὴ Φύση δημιουργὸς τῆς Γλώσσας. Οἱ Ἕλληνες παρατηρητὲς καὶ μαθητὲς τῆς Ἑλληνικῆς Φύσεως. Οἱ συμβολισμοὶ καὶ ἡ δύναμη τῶν γραμμάτων. Τὰ παιχνίδια τῆς ἐτυμολογίας. Γλῶσσα καὶ Μουσική. Οἱ θεραπευτικὲς ἰδιότητες τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Τὸ πολυτονικὸ καὶ οἱ σύγχρονοι προκρούστηδες. Τὰ ἀρχαία Ἑλληνικὰ μάθημα καὶ παιχνίδι μαζὶ γιὰ τὰ παιδιὰ τῆς «Ἑλληνικῆς Ἀγωγῆς». Τὰ Ἑλληνικὰ καὶ ἡ Ἀκαδημία τῶν Βάσκων. Τὰ Ἑλληνικὰ στὸ διάστημα. Ἡ Γλῶσσα, ἡ Ποίηση, ἡ Τέχνη.
Συμμετέχουν:
Κυριάκος Κάσσης (ποιητής, συγγραφεύς, ἱστορικὸς ἐρευνητής, λαογράφος, ζωγράφος)
Γιάννης Πριανάκης (συγγραφεύς, ἐρευνητὴς ἐτυμολογίας)
Εἰρήνη Μαυροπούλου (φιλόλογος, καθηγήτρια ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στὰ παιδιὰ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀγωγῆς)
Ἀθανάσιος Τσακνάκης (καθηγητὴς Ἱσπανικῆς γλώσσας, τακτικό μέλος τῆς Ἑλληνικῆς Ἀκαδημίας τῆς Βασκωνίας (Σχετικῶς μὲ τὶς προτάσεις τῶν φιλελλήνων Βάσκων ἀκαδημαϊκῶν καὶ εὐρωβουλευτῶν γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα, βλέπε τὶς ἱστοσελίδες τοῦ ΟΔΕΓ, ἀλλὰ θὰ ἀφιερώσω ἐπ᾿ αὐτοῦ προσεχῶς καὶ ἰδιαίτερο ἄρθρον, καθὼς ἡ ὑπόθεσις διαστρεβλώνεται ἀπὸ πολλοὺς καὶ μὲ πολλοὺς τρόπους.)
Μηνᾶς Τσικριτζῆς (μαθηματικός, καθηγητὴς πληροφορικῆς, ἐκπαιδευτικός, ἐρευνητὴς Αἰγαιακῶν Γραφῶν (γνωστὸς γιὰ τὸ ἔργο του στὴν ἀποκρυπτογράφησι τῆς Γραμμικῆς Γραφῆς Α μὲ στατιστικὴ ἀνάλυσι))
Συνεντεύξεις:
Ἄννα Τζιροπούλου-Εὐσταθίου (φιλόλογος, διευθύντρια σπουδῶν τῆς Ἑλληνικῆς Ἀγωγῆς)
Δημήτριος Τσέγγος (ψυχίατρος, ἱδρυτὴς τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου)
Ἀθανάσιος Ζερμπίλης (ψυχολόγος, πρόεδρος τοῦ Ὀλυμπιακοῦ Πυθαγορείου Ἱδρύματος)
Δημήτριος Λάμπρου (ἐκδότης περιοδικοῦ «Δαυλὸς»)
Γρηγόριος Μπέλλος (πληροφορικός, ἐπικεφαλῆς τῆς πολιτιστικῆς ἑταιρείας Τετρακτὺς)
κ.ἄ.
Κριτική:
Ἔχει μερικοὺς παλαβούς, φυσικά, καὶ κάμποσες... χαρδαβελλομάρες ἡ ἐκπομπή (βλέπε σπασίματα ποτηριῶν μέ... πυθαγόρειες δονήσεις, κ.ἄ. συναρπαστικά), ἀλλά, πρῶτον, μερικὰ πράγματα (ὅταν δὲν μιλᾶμε γιὰ κάτι ποὺ εἶναι «1+1=2» ἀλλὰ γιὰ διαίσθησι, ποίησι, τέχνη κλπ.) οἱ «παλαβοὶ» τὰ πιάνουν ἐνίοτε καλύτερα, καί, δεύτερον, συμμετέχουν μερικοὶ ἀξιόλογοι ἄνθρωποι ἀπὸ διαφόρους τομεῖς τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τέχνης (Κάσσης, Τζιροπούλου, Τσακνάκης, Τσέγγος, Τσικριτζῆς κ.α.) (Παρεμπιπτόντως, κύριε Χαρδαβέλλα, ἡ «ἐτυμολογία» γράφεται με «υ» (ἔτυμον, τὸ ἀληθινόν, τὸ πραγματικόν, τὸ βέβαιον, ἡ ἀρχική, ἡ πρώτη σημασία τῆς λέξεως) καὶ ὄχι μὲ «οι»· μοῦ βγῆκε τὸ μάτι.)
Ἐκεῖνο ποὺ μοῦ ἄρεσε περισσότερο ἦταν ἡ προσέγγισις τοῦ ζητήματος ἀπὸ μερικοὺς ἐκ τῶν ὀμιλητῶν, οἱ ὁποίοι ξεκίνησαν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὅλων, τὴν Ἑλληνικὴ Φύσι. Καὶ χρειάζεται πολὺ εὐαίσθητα αἰσθητήρια ὄργανα σήμερα ὁ ἀλλοτριωμένος ἄνθρωπος γιὰ νὰ ξανανιώσῃ βαθιὰ καὶ δημιουργικὰ τὴν Φύσι. Γιὰ νὰ ἑνώσῃ ξανὰ τοὺς ἀρχέγονους, μυστικοὺς κραδασμούς της μὲ τὸν ὑψηλὸ πνευματικὸ πολιτισμό. Νὰ δῇ ὅτι ἐκεῖ βρίσκονται οἱ ρίζες ποὺ μὲ τοὺς ζωογόνους χυμούς της μᾶς ὑψώνουν στὸν οὐρανό. Θυμηθεῖτε τὸν Ἐλύτη, τὸν Σικελιανό, τὸν Δραγούμη, φυσικὰ τὸν Περικλῆ Γιαννόπουλο (ὁ ὁποῖος, ἀνήγαγε κάθε ἔκφανσι τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ στὴν Φύσι (βλέπε «Ἡ Ἑλληνικὴ Γραμμή», «Τὸ Ἑλληνικὸν Χρῶμα» κ.ἄ.), καὶ ἀφοῦ ἔψαξε καὶ εὐρῆκε μὲ ἀπαράμιλλη εὐαισθησία καὶ καλαισθησία τὶς ρίζες, ξανανέβηκε πρὸς τὰ κλαδιά, δείχνοντάς μας ποῦ μποροῦν καὶ πρέπει νὰ φτάσουν τὰ κλαδιά, ἐὰν τὰ ἀφήσουμε νὰ ἀναπτυχθοῦν κατὰ τὴν φύσι τους), τὸν Μανουὴλ Χαιρέτη, τὸν Λῖνο Καρζῆ, τὸν Πικιώνη κ.ἄ. Ἀλλὰ μὲ τὸ ζήτημα «Ἕλληνες καὶ Φύσις» ἐπιφυλλάσσομαι νὰ ἀσχοληθῶ σὲ ἐπόμενα ἄρθρα μου, μὲ ἀρχὴ τὸν Ἀριστοτέλη καὶ ἕνα καταπληκτικὸ δοκίμιο τοῦ Γ.Χ. Κανελλακοπούλου τὸ ὁποῖον ἀπηγόρευσε ἡ λογοκρισία τῆς Γερμανικῆς κατοχῆς, καὶ τὸ ὁποῖον ἀνεκάλυψα προσφάτως, καὶ φθάνοντας ἔως τὴν νεώτερη μεγάλη συμβολὴ στὸν στοχασμὸ ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς Φύσεως, μὲ τὸν καθηγητὴ Παῦλο Δημοτάκη καὶ τὴν χαοτικὴ δυναμικὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ χώρου. Ἀλλά, πρὶν ἀπὸ αὐτά, θὰ δοῦμε τὶ λέγει γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα ὁ Ἠλίας Μπαζίνας.
Ἐκεῖνο ποὺ μοῦ ἄρεσε περισσότερο ἦταν ἡ προσέγγισις τοῦ ζητήματος ἀπὸ μερικοὺς ἐκ τῶν ὀμιλητῶν, οἱ ὁποίοι ξεκίνησαν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὅλων, τὴν Ἑλληνικὴ Φύσι. Καὶ χρειάζεται πολὺ εὐαίσθητα αἰσθητήρια ὄργανα σήμερα ὁ ἀλλοτριωμένος ἄνθρωπος γιὰ νὰ ξανανιώσῃ βαθιὰ καὶ δημιουργικὰ τὴν Φύσι. Γιὰ νὰ ἑνώσῃ ξανὰ τοὺς ἀρχέγονους, μυστικοὺς κραδασμούς της μὲ τὸν ὑψηλὸ πνευματικὸ πολιτισμό. Νὰ δῇ ὅτι ἐκεῖ βρίσκονται οἱ ρίζες ποὺ μὲ τοὺς ζωογόνους χυμούς της μᾶς ὑψώνουν στὸν οὐρανό. Θυμηθεῖτε τὸν Ἐλύτη, τὸν Σικελιανό, τὸν Δραγούμη, φυσικὰ τὸν Περικλῆ Γιαννόπουλο (ὁ ὁποῖος, ἀνήγαγε κάθε ἔκφανσι τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ στὴν Φύσι (βλέπε «Ἡ Ἑλληνικὴ Γραμμή», «Τὸ Ἑλληνικὸν Χρῶμα» κ.ἄ.), καὶ ἀφοῦ ἔψαξε καὶ εὐρῆκε μὲ ἀπαράμιλλη εὐαισθησία καὶ καλαισθησία τὶς ρίζες, ξανανέβηκε πρὸς τὰ κλαδιά, δείχνοντάς μας ποῦ μποροῦν καὶ πρέπει νὰ φτάσουν τὰ κλαδιά, ἐὰν τὰ ἀφήσουμε νὰ ἀναπτυχθοῦν κατὰ τὴν φύσι τους), τὸν Μανουὴλ Χαιρέτη, τὸν Λῖνο Καρζῆ, τὸν Πικιώνη κ.ἄ. Ἀλλὰ μὲ τὸ ζήτημα «Ἕλληνες καὶ Φύσις» ἐπιφυλλάσσομαι νὰ ἀσχοληθῶ σὲ ἐπόμενα ἄρθρα μου, μὲ ἀρχὴ τὸν Ἀριστοτέλη καὶ ἕνα καταπληκτικὸ δοκίμιο τοῦ Γ.Χ. Κανελλακοπούλου τὸ ὁποῖον ἀπηγόρευσε ἡ λογοκρισία τῆς Γερμανικῆς κατοχῆς, καὶ τὸ ὁποῖον ἀνεκάλυψα προσφάτως, καὶ φθάνοντας ἔως τὴν νεώτερη μεγάλη συμβολὴ στὸν στοχασμὸ ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς Φύσεως, μὲ τὸν καθηγητὴ Παῦλο Δημοτάκη καὶ τὴν χαοτικὴ δυναμικὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ χώρου. Ἀλλά, πρὶν ἀπὸ αὐτά, θὰ δοῦμε τὶ λέγει γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα ὁ Ἠλίας Μπαζίνας.
Σχόλιόν μου στὸ ἄρθρον τοῦ Χρίστου Δάλκου, «Οἱ μυστικιστές τῆς γλώσσας καί τῆς γραφῆς».
ΑπάντησηΔιαγραφήὉ σεβαστὸς κ. Δάλκος ἔχει δίκιο. Ἀλλὰ ἔχει ἄδικο. Δηλαδή, ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου ἔχει δίκιο. Ἀλλὰ ἐπὶ τῆς οὐσίας ἔχει ἄδικο.
Πέραν τοῦ ὅτι στὴν ἐκπομπὴ ἀκούστηκαν ἀρκετοὶ ἀξιόλογοι ἄνθρωποι (ὅπως π.χ., μὲ συνέντευξί του σχετικῶς μὲ τὸ πολυτονικὸ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἀνοικτοῦ Ψυχοθεραπευτικοῦ Κέντρου, ὁ φίλος καὶ συνεργάτης τοῦ «Ἄρδην» κ. Δημήτρης Τσέγγος), πέραν τοῦ ὅτι γιὰ τοὺς «προοδευτικοὺς» γλωσσολόγους ὁ κ. Δάλκος ἀνήκει στὴν κατηγορία αὐτῶν ποὺ ὁ ἴδιος στὸ ἄρθρο αὐτὸ κατακρίνει (καὶ αὐτὸ βεβαίως δὲν εἶναι πρὸς ψόγον ἀλλὰ πρὸς ἔπαινον - γιὰ περισσότερα βλέπετε καὶ τὸ βιβλίο του «Τὰ ἰδεολογήματα τῆς Νέας Γλωσσολογίας», ἐκδ. Δίαυλος, ), θὰ ἤθελα νὰ ἐπισημάνω τὰ ἐξῆς:
1. Τὸ θέμα τῆς ἐκπομπῆς δὲν ἦταν ἡ ἀριθμολογία καὶ ὁ κ. Ἀργυρόπουλος. (Ἁπλῶς ἀναφέρθηκε καὶ αὐτή, ὅπως πολλοὶ ἄλλοι θρύλοι καὶ παράδοξα.) Ἐπ᾿ αὐτοῦ πάντως ὁ κ. Δάλκος προφανῶς ἔχει δίκιο. (Θὰ μοῦ πεῖτε, ἐγὼ κι ἐσεῖς μπορεῖ νὰ τὸ κατανοοῦμε αὐτό, ἀλλὰ πολλοί, καὶ μάλιστα νέα παιδιά, ὄχι. Σύμφωνοι. Καὶ καλῶς ἐπισημάνθηκε. Ἀλλὰ δὲν εἶναι οἱ οὐφολόγοι τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα· μᾶλλον οἱ «σοβαροὶ» εἶναι. (Οἱ οὐφλόγοι εἶναι παρενέργεια τοῦ προβλήματος.))
2. Καλεσμένοι ὅπως οἱ κ.κ. Κυριάκος Κάσσης καὶ Γιάννης Πριανάκης δὲν ὑπεστήριξαν ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ Γλῶσσα προέρχεται ἀπὸ ἕνα... διαστημικό, τέλειο, ὑπερεξελιγμένο πρότυπο, ἀλλὰ τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετο: ὅτι εἶναι γέννημα καὶ ἐξέλιξι τῶν ἁπλῶν, πρωτογενῶν στοιχείων τῆς μητέρας Φύσεως.
3. Αὐτὸ ἀκριβῶς, ἡ σχέσις τῆς Γλώσσας (καὶ ὁλόκληρου τοῦ πολιτισμοῦ) μὲ τὴν Φύσι καὶ τὴν Ἱστορία, εἶναι κατ᾿ ἐμὲ τὸ οὐσιῶδες. (Λέγοντας σχέσι δὲν ἐννοῶ προφανῶς κάποια... ἀμφιμονοσήμαντη ἀντιστοιχία - κώδικα. Ἐὰν κάποιοι τὸ ἐκλαμβάνουν ἔτσι, ἔ, σιγά-σιγά θὰ ὡριμάσουν· αὐτὸ ἐπιτυγχάνεται σταδιακά, μὲ τὸν προσωπικὸ μόχθο τοῦ καθενός.) Νὰ προσθέσω δὲ στὴν κριτική μου ὅτι, κατ᾿ ἐμέ, καὶ μόνον γιὰ τὴν εὐαισθησία, τὸ ποιητικὸ αἴσθημα τοῦ λαογράφου τῆς Μάνης καὶ ποιητοῦ κ. Κάσση, ἡ ἐκπομπὴ ἄξιζε. Ὄχι γιὰ ἀριθμολογίες, κώδικες καὶ πράσινα ἄλογα.
4. Ναί, ἐκτὸς ἀπὸ ἀρκετὰ ὡραῖα ἀκούστηκαν, ὅπως ἀναμενόταν ἀπὸ τὴν συγκεκριμένη ἐκπομπή, καὶ τερατολογίες. Ὁ ἄνθρωπος μὲ νοῦ πρέπει νὰ κρίνει. (Καὶ οἱ δημοσιογράφοι πρέπει νὰ βοηθοῦν, ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι ἄλλο θέμα.)
5. Ἔχει δίκιο ὁ κ. Δάλκος στὸ ἐξῆς. Ὄχι μόνον χάριν φιλαλήθειας, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ ἀντιμετωπίζουμε ἀποτελεσματικὰ τοὺς νεωτεριστὲς- κατεδαφιστές, πρέπει οἱ ἴδιοι νὰ εἴμαστε οἱ ἀπαιτητικότεροι κριτὲς τῶν ἐπιχειρημάτων μας καὶ νὰ μὴν αὐτοϋπονομευόμεθα. Ἀλλὰ δὲν θὰ θεωρήσω δὰ καὶ ἐπικίνδυνους τὸν κ. Λιακόπουλο καὶ τὸν κ. Κεραμυδᾶ. Ἐπικίνδυνους θεωρῶ τὸν κ. Λιάκο, τὸν κ. Μοσχονᾶ, τὴν κα Φραγκουδάκη.
Ὁλόκληρη τὴν ἐκπομπὴ μπορεῖ, ὅποιος ἐπιθυμεῖ, νὰ τὴν παρακολουθήσει ἐδῶ.