Ἡ θρυλικὴ διαφήμισις τοῦ Λουμίδη μὲ τὸν Εὐγένιο Σπαθάρη καὶ τὸν Θανάση Βέγγο, σὲ σκηνοθεσία Παντελῆ Βούλγαρη (ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν ἐκπομπὴ «Ἰχνηλάτες» τοῦ Δαυὶδ Ναχμία, ΕΡΤ 2005· ὑπεύθυνη ἐκπομπῆς: Δήμητρα Γκουντούνα). Ἐδῶ μεγαλύτερο ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν ἐκπομπή:
Ὁ Θανάσης Βέγγος, ὁ «ἔμψυχος Καραγκιόζης», ὅπως τὸν ἀποκαλεῖ ὁ Σπαθάρης στὴν ἐκπομπή αὐτήν, ἀγαπήθηκε τόσο, ὄχι μόνον ἐπειδὴ ἦταν καλός, φιλότιμος καὶ σεμνός, ἀλλὰ ἐπειδὴ ὁ Ἕλληνας, ὅπως στὸν παραδοσιακὸ Καραγκιόζη, ἀνεγνώρισε τὸν ἑαυτό του. Τὸν ἴδιο τὸν χαρακτήρα τῆς φυλῆς μας, μὲ ὅλο τὸ φορτίο τῆς ἱστορίας καὶ τὰ παθήματα τῆς ζωῆς καὶ μὲ ὅλες τὶς ἀδυναμίες μας· ἀδυναμίες ποὺ εἶναι καὶ ἡ δύναμίς μας, ὅταν σώζεται στὸ βάθος ἡ φυσικὴ εὐγένεια, ἡ μαγιὰ ποὺ ἔλεγε ὁ Μακρυγιάννης.
Κάποιοι μπορεῖ νὰ θεωρήσουν ἀνοίκεια τὴν ἀναλογία μὲ τὸν Καραγκιόζη. Ἀπὸ δεκαετίες πολλές, ὁ Καραγκιόζης κατηγορήθηκε καὶ ἀπὸ σημαντικοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους ὡς στίγμα ποὺ πρέπει νὰ ξερριζωθῇ, κατάλοιπο τῆς τουρκοκρατίας, συγκεφαλαίωσις τοῦ ραγιαδισμοῦ καὶ ὅλων τῶν ἐλαττωμάτων τῆς φυλῆς. Ἐπῆρε προσφάτως τὸ μάτι μου καὶ ἕνα ἄρθρο, ὅπου ὁ ἀρθρογράφος ἰσχυρίζεται ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἔχουμε ὡς πρότυπο τὸν Καραγκιόζη, ἀλλὰ τὸν Ἀχιλλέα (ὁ φάντης μὲ τὸ ρετσινόλαδο...), ὅπως οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ποὺ διέπρεψαν, μπλά μπλά... (Μὲ τὴν ἴδια λογική, ἀγαπημένος ἠθοποιὸς δὲν πρέπει νὰ εἶναι (καὶ) ὁ Βέγγος, ἀλλά (μόνον) ὁ Αἰμίλιος Βεάκης, ὑποθέτω.)
Ἁπλῶς, λάθος. Ἀφοῦ θυμίσω ὅτι ὁ χαρακτήρας τοῦ Ἕλληνα, ἀνέκαθεν, δὲν εἶναι μόνον ὁ Ἀχιλλέας, ἀλλά, ἀκόμη περισσότερο, ὁ πολυμήχανος Ὀδυσσέας, ποὺ ἀκριβῶς μὲ τὴν πονηριά του ξεπερνᾷ τελικῶς ὅλες τὶς δυσκολίες, θὰ παρατηρήσω ὅτι ὅλη αὐτὴ ἡ καταφορὰ κατὰ τοῦ Καραγκιόζη φανερώνει, φοβοῦμαι, καὶ ἕνα σύμπλεγμα κατωτερότητος (σὰν τοῦ φραγκοφορεμένου Νιόνιου). Κατ᾿ ἀρχήν, τί σημαίνει «πρότυπο»; Δὲν εἶναι πρότυπο ὁ Καραγκιόζης· εἶναι λυτρωτικὴ ὁμολογία ψυχῆς καὶ αὐτοσαρκασμός. (Χιοῦμορ σημαίνει νὰ σαρκάζῃς τὶς ἀδυναμίες σου.) Μόνον ἔτσι ξορκίζονται καὶ ξεπερνιοῦνται οἱ ἀδυναμίες. Κρυπτόμενος πίσω ἀπὸ τὴν περικεφαλαία τοῦ Ἀχιλλέως δὲν γλυτώνῃς τὴν καρπαζιά. Ἡ περικεφαλαία εἶναι γιὰ ὅταν πρέπει, ἐκεῖ ποὺ πρέπει, γιὰ τὸν σκοπὸ ποὺ πρέπει· ὄχι γιὰ φιγούρα.
Ὅλοι οἱ λαοὶ ἔχουν λαϊκὰ δρώμενα μὲ ἁπλούς, καθημερινοὺς ἀνθρώπους ὡς πρωταγωνιστές, κωμωδία τῶν παθημάτων τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ὅπου ὀ καταφερτζὴς ξεπερνᾷ τὶς δυσκολίες· ὄχι μόνον μυθικοὺς ἥρωες καὶ πολεμιστές. Ἢ μήπως οἱ Ἄγγλοι ἔχουν μόνον τὸν Ἀρθοῦρο καὶ οἱ Γερμανοὶ μόνον τὸν Ζίγκφριντ; Τὸ καθένα στὸν ρόλο του. Ὁ δὲ Γολγοθᾶς δὲν εἶναι λιγότερο ἔνδοξος ἀπὸ τὸν θρίαμβο τῆς Ἀναστάσεως. Τολμῶ τὴν παραδοξολογία: Ἡ ἐνδοξότερη περίοδος τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας εἶναι ἡ Τουρκοκρατία.
Ὁ Άγγελος Σικελιανός, ἂν καὶ συνήθως νιτσεϊκὸς καὶ πομπώδης, δὲν περιφρονεῖ τὸν ταπεινὸ Καραγκιόζη (ἦταν μάλιστα ἀπὸ τοὺς πρώτους διανοούμενους ποὺ τὸν ἐπαίνεσαν): «Ἡ τέχνη τοῦ Σπαθάρη εἶναι στὴ βάση τῆς λαϊκῆς ψυχῆς καὶ ζωῆς καὶ μακάριος ὅποιος τὴν ἀντικρίζει μὲ τὴ σοβαρότητα ποὺ τῆς ὀφείλεται. Μέσα της δὲν κατασταλάζει μόνο ἡ λαγαρὴ θυμοσοφία τοῦ λαοῦ μας μπρὸς στὰ ἀνάποδα τοῦ κόσμου, ἀλλὰ σκεπάζεται καὶ ἡ πηγαία δύναμη πόχει μέσα του καὶ μὲ τὴν ὁποία ὑπερνικᾷ αὐτὰ τὰ ἀνάποδα μὲ ψυχισμὸ ἀσύγκριτο, ἀνεβαίνοντας ἀπ᾿ τὰ σκαλιὰ τῆς θείας του ἐξυπνάδας ὣς τὶς κορφὲς τοῦ ἡρωισμοῦ.»
Κάποιοι μπορεῖ νὰ θεωρήσουν ἀνοίκεια τὴν ἀναλογία μὲ τὸν Καραγκιόζη. Ἀπὸ δεκαετίες πολλές, ὁ Καραγκιόζης κατηγορήθηκε καὶ ἀπὸ σημαντικοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους ὡς στίγμα ποὺ πρέπει νὰ ξερριζωθῇ, κατάλοιπο τῆς τουρκοκρατίας, συγκεφαλαίωσις τοῦ ραγιαδισμοῦ καὶ ὅλων τῶν ἐλαττωμάτων τῆς φυλῆς. Ἐπῆρε προσφάτως τὸ μάτι μου καὶ ἕνα ἄρθρο, ὅπου ὁ ἀρθρογράφος ἰσχυρίζεται ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἔχουμε ὡς πρότυπο τὸν Καραγκιόζη, ἀλλὰ τὸν Ἀχιλλέα (ὁ φάντης μὲ τὸ ρετσινόλαδο...), ὅπως οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ποὺ διέπρεψαν, μπλά μπλά... (Μὲ τὴν ἴδια λογική, ἀγαπημένος ἠθοποιὸς δὲν πρέπει νὰ εἶναι (καὶ) ὁ Βέγγος, ἀλλά (μόνον) ὁ Αἰμίλιος Βεάκης, ὑποθέτω.)
Ἁπλῶς, λάθος. Ἀφοῦ θυμίσω ὅτι ὁ χαρακτήρας τοῦ Ἕλληνα, ἀνέκαθεν, δὲν εἶναι μόνον ὁ Ἀχιλλέας, ἀλλά, ἀκόμη περισσότερο, ὁ πολυμήχανος Ὀδυσσέας, ποὺ ἀκριβῶς μὲ τὴν πονηριά του ξεπερνᾷ τελικῶς ὅλες τὶς δυσκολίες, θὰ παρατηρήσω ὅτι ὅλη αὐτὴ ἡ καταφορὰ κατὰ τοῦ Καραγκιόζη φανερώνει, φοβοῦμαι, καὶ ἕνα σύμπλεγμα κατωτερότητος (σὰν τοῦ φραγκοφορεμένου Νιόνιου). Κατ᾿ ἀρχήν, τί σημαίνει «πρότυπο»; Δὲν εἶναι πρότυπο ὁ Καραγκιόζης· εἶναι λυτρωτικὴ ὁμολογία ψυχῆς καὶ αὐτοσαρκασμός. (Χιοῦμορ σημαίνει νὰ σαρκάζῃς τὶς ἀδυναμίες σου.) Μόνον ἔτσι ξορκίζονται καὶ ξεπερνιοῦνται οἱ ἀδυναμίες. Κρυπτόμενος πίσω ἀπὸ τὴν περικεφαλαία τοῦ Ἀχιλλέως δὲν γλυτώνῃς τὴν καρπαζιά. Ἡ περικεφαλαία εἶναι γιὰ ὅταν πρέπει, ἐκεῖ ποὺ πρέπει, γιὰ τὸν σκοπὸ ποὺ πρέπει· ὄχι γιὰ φιγούρα.
Ὅλοι οἱ λαοὶ ἔχουν λαϊκὰ δρώμενα μὲ ἁπλούς, καθημερινοὺς ἀνθρώπους ὡς πρωταγωνιστές, κωμωδία τῶν παθημάτων τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ὅπου ὀ καταφερτζὴς ξεπερνᾷ τὶς δυσκολίες· ὄχι μόνον μυθικοὺς ἥρωες καὶ πολεμιστές. Ἢ μήπως οἱ Ἄγγλοι ἔχουν μόνον τὸν Ἀρθοῦρο καὶ οἱ Γερμανοὶ μόνον τὸν Ζίγκφριντ; Τὸ καθένα στὸν ρόλο του. Ὁ δὲ Γολγοθᾶς δὲν εἶναι λιγότερο ἔνδοξος ἀπὸ τὸν θρίαμβο τῆς Ἀναστάσεως. Τολμῶ τὴν παραδοξολογία: Ἡ ἐνδοξότερη περίοδος τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας εἶναι ἡ Τουρκοκρατία.
Ὁ Άγγελος Σικελιανός, ἂν καὶ συνήθως νιτσεϊκὸς καὶ πομπώδης, δὲν περιφρονεῖ τὸν ταπεινὸ Καραγκιόζη (ἦταν μάλιστα ἀπὸ τοὺς πρώτους διανοούμενους ποὺ τὸν ἐπαίνεσαν): «Ἡ τέχνη τοῦ Σπαθάρη εἶναι στὴ βάση τῆς λαϊκῆς ψυχῆς καὶ ζωῆς καὶ μακάριος ὅποιος τὴν ἀντικρίζει μὲ τὴ σοβαρότητα ποὺ τῆς ὀφείλεται. Μέσα της δὲν κατασταλάζει μόνο ἡ λαγαρὴ θυμοσοφία τοῦ λαοῦ μας μπρὸς στὰ ἀνάποδα τοῦ κόσμου, ἀλλὰ σκεπάζεται καὶ ἡ πηγαία δύναμη πόχει μέσα του καὶ μὲ τὴν ὁποία ὑπερνικᾷ αὐτὰ τὰ ἀνάποδα μὲ ψυχισμὸ ἀσύγκριτο, ἀνεβαίνοντας ἀπ᾿ τὰ σκαλιὰ τῆς θείας του ἐξυπνάδας ὣς τὶς κορφὲς τοῦ ἡρωισμοῦ.»
Εὐγένιος Σπαθάρης - Διονύσης Σαββόπουλος, «Σὰν τὸν Καραγκιόζη»
Θανάσης Βέγγος
Καραγκιόζης
+ Σπαθάρειο Μουσεῖο
+ Θέατρο Σκιῶν Πάνου Καπετανίδη
+ Φόρουμ φίλων τοῦ Καραγκιόζη
Ἐναντίον τοῦ Καραγκιόζη
+ Παναγιώτης Τραϊανοῦ, «Επιτέλους!!! Ξεφορτωθήκαμε τον Καραγκιόζη»
+ Δημήτρης Ε. Εὐαγγελίδης, «Οι βλαβερές συνέπειες του "καραγκιοζισμού" στην νεοελληνική κοινωνία»
«Διαπίστωσα με έκπληξη ότι οι αντιδράσεις και τα σχόλια κάποιων, στην χθεσινή ανάρτηση και σε άλλες ιστοσελίδες που προώθησα το κείμενο του κ. Τραϊανού, δεν στηρίζονταν σε προσωπικές τοποθετήσεις και απόψεις, αλλά στο τί είπε ο Δημαράς, ο Κόντογλου και δεν ξέρω ποιος άλλος! Με άλλα λόγια, ατεκμηρίωτες αοριστολογίες για την "λαϊκή" μας παράδοση και άλλα τέτοια ανούσια, όπου γίνεται φανερή η πλύση εγκεφάλου που έχουν υποστεί γενιές ολόκληρες από παιδάκια που τα έβαζαν οι δάσκαλοί τους (εκτελώντας κομματικές "ντιρεκτίβες", ιδίως στην δεκαετία του '80) να χάνουν την ώρα τους με το θεάρεστο και εκπαιδευτικότατο έργο της ενασχόλησης με τον "καραγκιοζισμό". Διαφωνεί κάποιος με αυτά; Μήπως δεν είναι έτσι; Ποιό είναι λοιπόν το πρότυπο που προβάλλει ο καραγκιόζης; Να ξεγελάσουμε τον πασά και να γεμίσουμε τα στομάχια μας! Ας φάμε και καμιά σφαλιάρα άμα λάχει. Και σήμερα γίναμε όλοι καραγκιόζηδες προσπαθώντας να ξεγελάσουμε έναν άλλο πασά πολύ πιο αυστηρό και καθόλου ευάλωτο στα νεοελληνικά καραγκιοζιλίκια!»
Ὑπὲρ τοῦ Καραγκιόζη
+ Νίκος Εγγονόπουλος, «Καραγκιόζης: Ἕνα ἑλληνικὸ θέατρο σκιῶν»
Καραγκιόζης καὶ Βέγγος
+ MassMedia-gr, «Θανάσης Βέγγος: ο "έμψυχος Καραγκιόζης" σήμερα απαθανατίστηκε στη μνήμη της καρδιάς μας...», 3-5-2011
«Δεδομένης της απόψεως του Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ ότι: «ο κινηματογράφος δεν είναι παρά ένα θέατρο σκιών τεχνικά ανεπτυγμένο», ο Θανάσης Βέγγος υπήρξε στις ταινίες του ο «έμψυχος Καραγκιόζης», όπως τον αποκάλεσε σε μια συνέντευξή του ο μεγάλος καλλιτέχνης του Θεάτρου Σκιών ο αείμνηστος Ευγένιος Σπαθάρης (βλ. «Ιχνηλάτες», ΕΡΤ, 2011).»
+ Ἀνδρέας Ἀνανίδης, «Ἀπὸ τὸν Καραγκιόζη στὸν Βέγγο», ἐκδόσεις Αἰγόκερως, 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
[comments moderated] Θὰ διαβάσω καὶ θὰ δημοσιεύσω τὸ σχόλιό σας τὸ συντομότερο δυνατόν. Σχόλια ἀγενῆ, ἄσχετα μὲ τὸ θέμα ἢ ἀνόητα, διαγράφονται.