ἔξω τῆς Ἄρκτου καὶ τῆς οἰκουμένης ὀλίγου δεῖν πάσης μεθειστήκει

Ἡ σημαντικότερη στιγμὴ τῆς Ἱστορίας

«Ἡ ἀρχαία Ἑλλάδα ποὺ ἀρχίζει μὲ τὰ ὁμηρικὰ ἔπη καὶ ὁλοκληρώνεται μὲ τοὺς θρύλους γιὰ τὸν Ἀλέξανδρο, κατέλιπε τὰ ἰδανικὰ πρότυπα τοῦ Ἀχιλλέως καὶ τοῦ Ἀλεξάνδρου. Μὲ ποιητικότητα ἀλλὰ καὶ ἱστορικὸ αἰσθητήριο, ὁ Σπυρίδων Ζαμπέλιος θα χαρακτηρίσει ὡς σημαντικότερη στιγμὴ τῆς ἀρχαίας μας Ἱστορίας τὴν προσκύνηση τοῦ τάφου τοῦ Ἀχιλλέως ἀπὸ τὸν Μακεδόνα στρατηλάτη. Ὁ ἕνας συνδέει τὰ ἡρωικὰ μὲ τὰ ἱστορικὰ- ἀρχαϊκὰ χρόνια, «ποιητικὸ ἀπαύγασμα καὶ προσωποποίησις τῆς πολεμικῆς πατρίδος». Ὁ δεύτερος συνδέει τὸν ἀρχαῖο μὲ τὸν μεσαιωνικὸ καὶ χριστιανικὸ ἑλληνισμό, «ὑπῆρξε σταθερῶς τῆς χριστιανικῆς Ἑλλάδος ἡ κοσμικὴ καὶ πολεμική, ἐθνικὴ πλευρά». »

...μᾶς θυμίζει ὁ Κώστας Χατζηαντωνίου [1].

Ὁ δὲ Ρένος Ἀποστολίδης, ἀρχίζει ὡς ἐξῆς τὴν περίφημη εἰσαγωγή του στὴν κριτικὴ ἔκδοσι τῆς Ἱστορίας τοῦ Ντρόυζεν [2]:

Ὁ δ᾿ Ἀλέξανδρος ἔξω τῆς Ἄρκτου καὶ τῆς οἰκουμένης ὀλίγου δεῖν πάσης μεθειστήκει, τὸ δ᾿ ἐσόμενον ἄδηλον ἦν (Αἰσχίνης, «Κατὰ Κτησιφῶντος»)
(Πέρ᾿ ἀπ᾿ τ᾿ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς τὰ πέρατα ὁ Ἀλέξανδρος, κι ἄδηλο τὸ μέλλον!)

«Ἂν ὁ Δὸν Κιχώτης εἶναι ὁ φανταστικὸς κορυφαῖος ἱππότης τοῦ ἡρωικοῦ στοιχείου στὸν κόσμο, ποὺ μὲ τ᾿ ὅτι ἀκριβῶς εἶναι πλασματικὸς ὑποβάλλει τὸ ἀνέφικτο τοῦ ἡρωικοῦ ἰδανικοῦ· ὁ Ἀλέξανδρος, ὄντας παραταῦτα πραγματικός, βεβαιώνει τὸ ἐφικτὸ μολοντοῦτο τοῦ ἡρωικοῦ, καὶ μάλιστα σὲ διάσταση κοσμοϊστορικὴ ἀναμφισβήτητα, ποὺ προσδιορίζει ἐσαεὶ κατόπιν ὅλη τὴν πορεία του εἴδους.
Δυὸ τρομερὲς ἐποποιίες, λοιπόν! Ποὺ καλπάζουν στὸ πέρ᾿ ἀπ᾿ τὰ ὅρια - ὅλα τὰ ὅρια, κάθε λογῆς! (ὅπως τί παράξενα κ᾿ ὑποβλητικὰ τὸ ψιθυρίζουν ἀκόμα στ᾿ ἀφτιά μας κάποια λόγια τοῦ Αἰσχίνη, ποὺ φέρνουν ρῖγος τοῦ μεγάλου του καιροῦ, γραμμὴ ὥς ἐμᾶς αὐτούσιο, ἀπ᾿ τὸν Κατὰ Κτησιφῶντος του: ...Ὁ δ᾿ Ἀλέξανδρος ἔξω τῆς Ἄρκτου καὶ τῆς οἰκουμένης ὀλίγου δεῖν πάσης μεθειστήκει,[] τὸ δ᾿ ἐσόμενον ἄδηλον ἦν...: «Πέρ᾿ ἀπ᾿ τ᾿ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς τὰ πέρατα ὁ Ἀλέξανδρος, κι ἄδηλο τὸ μέλλον!») -, μὲ τὰ δυὸ πιὸ κοσμοξασκουστὰ ἱπποτικά τους ἄλογα τοῦ καθαροῦ ἔπους: τὸ Βουκεφάλα καὶ τὸ Ροσινάντε!
Ὄπου χάρη στὸν καλπασμὸ τῆς ψυχῆς αὐτὸν - γιατὶ τῆς ψυχῆς εἶναι! (τί ἄλλο; ) - τὸ πιὸ φανταστικὸ καὶ τὸ πιὸ πραγματικὸ ταυτίζονται, καὶ γίνονται παραμύθι ἕνα, τοῦ κόσμου ὅλου!»

[Κατεβάστε ὁλόκληρη τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Ρένου Ἀποστολίδη (pdf, 1,05 MiB, σελίδες 21).
Ἐπίσης: Θεόδωρος Σαράντης, «Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, ἀπὸ τὴν Ἱστορία ἔως τὸν θρύλο», 1970 (ἐπίλογος) (txt).]

Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας. Φανταστικὴ σύνθεσις τῆς Kirsi Salonen, 2005.

Μιάμιση χιλιετία μετὰ τὸν θάνατο τοῦ θεϊκοῦ στρατηλάτου, ὁ Ρήγας ὁ Βελεστινλῆς, προσβλέποντας στὴν Ἀνάστασι τοῦ Γένους, θὰ ἐκδώσει στὴν Βιέννη τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Ἤδη, ὅμως, στοὺς αἰῶνες τῆς σκλαβιᾶς, ἡ «Φυλλάδα τοῦ Μεγαλέξανδρου» μαζὶ μὲ τοὺς θρύλους τοῦ Μαρμαρωμένιου Βασιληᾶ τρέφουν τὴν πίστι τοῦ Γένους. Ὅπως σημειώνει ὁ Δημήτριος Καραμπερόπουλος («Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Βελεστινλῆ, Βιέννη 1797»), μεταξὺ ἄλλων: «Ὁ Μέγας Αλέξανδρος ἐπέζησε στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων μέσω τοῦ μεσαιωνικοῦ μυθιστορήματος καὶ τῆς Φυλλάδας τοῦ Μεγαλέξανδρου, ὅπως διεξοδικὰ καὶ ἐμπεριστατωμένα γράφει ὁ Γιῶργος Βελουδῆς, καὶ μέχρι τὴν ἔκδοση τοῦ Ρήγα τοῦ 1797 οἱ λαϊκὲς αὐτὲς ἐκδόσεις γιὰ τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, ἡ «Ριμάδα» καὶ ἡ «Φυλλάδα», ἦταν δώδεκα καὶ ἕξι ἀντίστοιχα. Ἔτσι:

«Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης διηγεῖται ὅτι ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν μπουρλοτιέρη Κωνσταντῖνο Κανάρη εἶχε ἀκούσει πὼς «ναύτης, νεώτατος ἀκόμη τὴν ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα ἀδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καὶ καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα καὶ βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καὶ εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα, βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Ἡ διήγησις ηὖρεν ἀντίλαλον εἰς τὴν καλοπλασμένην καρδίαν τοῦ νέου Ψαριανοῦ».»

«Ὦ! Ἀλέξανδρε». Δημιουργία τοῦ μουσικοῦ συγκροτήματος «Ἀμφίστομος Φάλαγξ».

Δυναμικό, ὡραῖο ἑλληνοκεντρικό κομμάτι. (Μὲ μιὰ δόσι νεομυθολογίας τῶν «Ε». Στὸ πλαίσιο ποὺ πρέπει ἡ τελευταία, ὡς συμβολικὴ νεομυθολογία δηλαδή, καλὴ εἶναι· ἐὰν, τώρα, σύγχρονοι... εὐημερισταὶ τὴν ἐκλαμβάνουν κυριολεκτικῶς, συγγνώμη, ἀλλὰ ὁ καθένας ὅπως νομίζει.)
Στὸν δικτυακό τους τόπο στὸ myspace μπορεῖτε νὰ ἀκούσετε καὶ νὰ κατεβάσετε τὸ «Ὦ! Ἀλέξανδρε» σὲ καλύτερη ποιότητα ἤχου ἀπὸ τὸ βίντεο τοῦ youtube. Ἐπίσης μιὰ ὅλως πρωτότυπη διασκευὴ τοῦ ἐθνικοῦ μας ὕμνου!

Ἀλλὰ ἂς κάνουμε καὶ μιὰ σύντομη νομισματικὴ περιήγησι.

Ἀργυρὸν τετράδραχμον τοῦ βασιλέως Λυσιμάχου (323-281 π.Χ.) τῆς Θράκης. Ἀμέσως μετὰ τὸν θάνατό του ὁ Ἀλέξανδρος εἰκονίζεται στὰ νομίσματα ὡς θεός (ἔως τότε μόνον θεοὶ καὶ ἐμβλήματα τῆς πόλεως εἰκονίζοντο στὰ ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ νομίσματα), φορῶντας διάδημα μὲ τὰ κέρατα τοῦ Ἄμμωνος (Ἀλέξανδρος δίκερως, «Δουλ' Καρνέιν» στὸ Κοράνιον, καὶ «τράγος τῶν αἰγῶν» στὸν Προφήτη Δανιήλ). Στὴν ὀπισθία ὄψι (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ), ἡ θεὰ Ἀθηνᾶ καθήμενη, μὲ τὴν ἀσπίδα ἀκουμπισμένη στὸ πλάι της, κρατᾷ στὸ δεξί της χέρι τὴν Νίκη. Ἡ παράστασις αὐτὴ τῆς Ἀθηνᾶς εἰκονίζεται ὡς «Britannia» στὰ νομίσματα τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου (καὶ τοῦ Ἰονικοῦ Κράτους (1815-1864) τῆς ὑπὸ βρετανικὴ ἐπικυριαρχία αὐτονόμου Ἑπτανήσου).

Ἀργυρὸν τετράδραχμον τοῦ βασιλέως Μενάνδρου Α' (165/155-130 π.Χ.) τῆς Ἑλληνοϊνδικῆς Βακτρίας. Ἐμπρόσθια ὄψις, ὁ βασιλεὺς Μένανδρος (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ). Ὀπισθία ὄψις (ἰνδικὴ ἐπιγραφή): Ἀθηνᾶ ἀλκίδημος. Ὁ μέγας αυτὸς Ἕλλην βασιλεύς ἔγινε ἅγιος τοῦ Βουδισμοῦ μὲ τὸ ὄνομα Μιλίντα, συνέβαλε στὴν ἐξάπωσι τοῦ Βουδισμοῦ τὸν ὁποῖον Βουδισμὸ καὶ ἐπηρέασε μὲ Ἑλληνικὰ στοιχεῖα, τὸ δὲ βιβλίο «Ἐρωτήσεις τοῦ βασιλέως Μιλίντα» εἶναι ἱερὸ βιβλίο τοῦ Βουδισμοῦ!

Ἀργυρὸν τετράδραχμον τοῦ βασιλέως Εὐκρατίδου (171-145 π.Χ.) τῆς Ἑλληνοϊνδικῆς Βακτρίας. Ἐμπρόσθια ὄψις, ὁ βασιλεὺς Εὐκρατίδας. Ὀπισθία ὄψις, ἱππεῖς, μὲ τὴν ἐπιγραφή: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΚΡΑΤΙΔΟΥ. Ἡ ὀπισθία ὄψις τοῦ νομίσματος, μαζὶ μὲ τὴν Ἑλληνικὴ ἐπιγραφή, εἶναι σήμερα τὸ ἔμβλημα τῆς κρατικῆς Τραπέζης τοῦ Ἀφγανιστὰν καὶ εἰκονίζεται στὰ χαρτονομίσματα τοῦ κράτους!

Ἀργυρὸν τετράδραχμον τοῦ βασιλέως Ἀντιόχου Δ' τοῦ Ἐπιφανοῦς (175-165/4 π.Χ.) τῶν Σελευκιδῶν. Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του ἔγινε ἡ ἐξέγερσις τῶν φονταμενταλιστῶν Ἰουδαίων Μακκαβαίων κατὰ τῶν ἑλληνιζόντων Ἰουδαίων συμπατριωτῶν τους ἀρχικῶς καὶ τῆς Ἑλληνικῆς διοικήσεως κατόπιν. Ἐμπρόσθια ὄψις, ὁ βασιλεὺς Ἀντίοχος. Ὀπισθία ὄψις (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΝΤΙΟΧΟΥ ΘΕΟΥ ΕΠΙΦΑΝΟΥΣ): Ζεὺς ἔνθρονος, μὲ Νίκη καὶ σκῆπτρον. Τὸ ἐνδιαφέρον εἶναι ὅτι ὁ ἐξελληνισμὸς τῶν Ἰουδαίων εἶχε προχωρήσει τόσο (καὶ ἴσως λόγῳ λανθασμένης στρατηγικῆς τοῦ Ἀντιόχου δὲν ἐπετεύχθη ὁλοκληρωτικῶς), ὥστε, ἀκόμη καὶ μετὰ τὴν ἐπιτυχὴ γιὰ τοὺς Ἰουδαίους ἐπανάστασι τῶν Μακκαβαίων κατὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν ἑλληνιζόντων, οἱ ἡγέται τῶν Ἰουδαίων εἶχαν Ἑλληνικὰ ὀνόματα, ὅπως ἄλλωστε μᾶς θυμίζει, ὁ Κ.Π. Καβάφης, μὲ τὴν χαρακτηριστικὴ λεπτὴ εἰρωνία του («Ἀλέξανδρος Ἰανναῖος καὶ Ἀλεξάνδρα»): «Ἰουδαῖοι καλοί, Ἰουδαῖοι ἁγνοί, Ἰουδαῖοι πιστοί - πρὸ πάντων. Ἀλλά, [...] καὶ τῆς ἑλληνικῆς λαλιᾶς εἰδήμονες [...]. Τωόντι ἐτελεσφόρησε λαμπρῶς [...] τὸ ἔργον ποὺ ἄρχισαν ὁ μέγας Ἰούδας Μακκαβαῖος κ᾿ οἱ τέσσαρες περιώνυμοι ἀδελφοί του.» (Ὁ Ἀλέξανδρος Ἰανναῖος ἦταν βασιληᾶς στὴν περίοδο τῆς ἑβραϊκῆς ἀνεξαρτησίας ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸ 143 π.Χ. καὶ διαρκεῖ ὡς τὴν κατάλυσί της ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους. Ὁ Ἰανναῖος ἦταν, τρόπόν τινα, ἑλληνίζων, καὶ τὰ νομίσματά του εἶχαν καὶ ἑλληνικὲς ἐπιγραφές.)

Ἀλλά, ἂς δοῦμε καὶ τὰ νομίσματα τοῦ περσικοῦ κατὰ βάσιν βασιλείου τῶν Πάρθων. Οἱ Πάρθοι ἐπαναστάτησαν κατὰ τῶν Σελευκιδῶν τὸ 247 π.Χ., ὑπὸ τὸν Ἀρσάκη Α', καὶ ἐκέρδισαν τὴν ἀνεξαρτησία τους. Ἐν μέσῳ συνεχῶν ἀγώνων, μὲ τοὺς Σελευκίδες ἀρχικῶς, τοὺς Ρωμαίους κατόπιν, βαρβάρους γειτονικοὺς λαοὺς καὶ ἐμφυλίους πολέμους, κατόρθωσαν νὰ δημιουργήσουν ἰσχυρὴ αὐτοκρατορία, ἡ ὁποία ἄντεξε μέχρι τὸ 224 μ.Χ., ὁπότε τὴν διαδέχθηκε ἡ Περσικὴ αὐτοκρατορία τῶν Σασσανιδῶν. Ἀφ᾿ ὅτου λοιπὸν οἱ Πάρθοι ἐδημιούργησαν ἀνεξάρτητο κράτος, ὁ ἡγέτης τους ἀνεκηρύχθη Βασιλεύς, καί, τοῦ βασιλείου τους ἰσχυροποιημένου, προσέθετε μεγαλοπρεπείας σημαντικὰ ἐπίθετα στὸν τίτλο του. Διαβάζουμε στὰ νομίσματα τῶν Πάρθων, π.χ.: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΑΡΣΑΚΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΠΙΦΑΝΟΥΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ. Ἐξ ἀρχῆς ὁ τίτλος Ἑλληνιστί, μὲ Ἑλληνικὰ ἐπίθετα (σὲ χρήσι ἀπὸ τὰ Ἑλληνιστικὰ βασίλεια) καί, ἀπὸ τὸ 150 π.Χ. περίπου καὶ ἐν συνεχείᾳ, «Φιλέλλην», ὡς ὑψίστου κύρους καὶ μεγαλοπρεπείας σημαντικὴ προσαγόρευσις (τὸ «Φιλέλλην», γιὰ τὸν «ἀπελευθερωθέντα» ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες Πάρθο!)

...

Καί... ἐνῷ οἱ Ἑβραῖοι «ἑλληνίζουν», οἱ Πάρθοι ὀνομάζονται φιλέλληνες καὶ οἱ Ἀφγανοὶ τιμοῦν τὸν Ἀλέξανδρο τὸν Μέγα, στὴν σημερινὴ Ἀθήνα κάποιοι (...) ἐξαφάνισαν (!) τὸ ἄγαλμα τοῦ ἰδρυτοῦ τῆς πόλεως Θησέως, ἐξαφάνισαν (!) τὶς ἕξι προτομὲς τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων, ἔργα τοῦ Γ. Καλακαλλᾶ, ἀπὸ τὴν πλατεία τοῦ Δημαρχείου (μοναδικὸ ντεκὸρ αὐτῆς τῆς πλατείας εἶναι οἱ... τριτοκοσμικοὶ λαθρομετανάστες), ἐνῷ ἀπὸ τὸ 1992 (!) σαπίζει στὶς ἀποθῆκες τοῦ Δήμου ὁ δωρηθεὶς ἀπὸ τὸν ἀείμνηστο Γιάννη Παππᾶ ἔφιππος ἀνδριάντας τοῦ Μεγίστου τῶν Ἑλλήνων, Ἀλεξάνδρου! ΝΤΡΟΠΗ! Τελικῶς ὁ κ. Νικήτας Κακλαμάνης ἐδέησε, μετὰ ἀπὸ πολύχρονο ἀγῶνα πολιτῶν, νὰ ξεπεράσῃ τὴν τουλάχιστον περίεργη κωλυσιεργία τῶν προκατόχων του δημάρχων καὶ τῶν ἀρμοδίων κρατικῶν ὑπηρεσιῶν καὶ νὰ ἀποφασίσῃ τὴν τοποθέτησι τοῦ ἀνδριάντα στὴν Ριζάρη, ἔναντι τοῦ Πολεμικοῦ Μουσείου. Ἀναμένομεν. (Βλ. καὶ ἄρθρα ΕΔΜ.)

Σημειώσεις:
[1] Κώστας Χατζηαντωνίου, «Ἐθνικισμός καὶ Ἑλληνικότητα», ἐκδ. «Πορθμός», 2003. Ἐξαιρετικόν. Μὲ λίγα πράγματα, δευτερευούσης σημασίας στὸ βιβλίο αὐτό, διαφωνῶ, ὅπως π.χ. μὲ τὶς κρίσεις τοῦ συγγραφέως γιὰ τὴν πολιτικὴ τοῦ Ἰωάννη Μεταξᾶ καὶ τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου Α'.

[2] Εἰσαγωγὴ ἀπὸ τὸν Ρένο Ἡρακλῆ Ἀποστολίδη στό: Johann Gustav Droysen - Ρ.-Η.-Σ. Ἀποστολίδης, «Ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου», τόμοι 4, ἐκδ. Τράπεζα Πίστεως 1993 (ἀνατ. ἐκδ. 1988).