«Tὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική· τὸ σπίτι φτωχικὸ στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου. Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου.» (Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Ἄξιον ἐστί»)

Σελίδες Πατριδογνωσίας - Περικλῆς Γιαννόπουλος - Ἡ Ἑλλὰς τοῦ ΟΧΙ - Ἀντίβαρο - Πολυτονικό

Κυριακή 17 Μαΐου 2009

Ἐλευθέριος Βενιζέλος, ὁ Ἀλκιβιάδης τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος

   Εἶναι ἐνδιαφέρουσα ἡ συζήτησις ποὺ διεξάγεται τελευταίως γιὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Διχασμοῦ καὶ τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο, γιὰ πρὼτη φορὰ ἴσως στὸ προσκήνιο μεταπολιτευτικῶς καὶ χωρὶς ἁγιοποιήσεις καὶ δαιμονοποιήσεις - σὲ σύγκρισι μὲ τὸ παρελθὸν τουλάχιστον [1]. Ἐνδεικτικῶς ἀναφέρω τὸν συνεχιζόμενο διάλογο ἀπὸ τὶς στῆλες τῆς «Καθημερινῆς» (ὅπου ἡ ἐπισήμανσις εὐθυνῶν τοῦ Βενιζέλου ἀπὸ τὸν Ἀντώνη Καρκαγιάννη προεκάλεσε πολλὲς ἀντιδράσεις) [2], τὶς ἀντιπαραθέσεις ποὺ ἐπυροδότησε ἡ ἐκπομπὴ τοῦ ΣΚΑΪ «Μεγάλοι Ἕλληνες» [3], τὸ βιβλίον τοῦ ἀκαδημαϊκοῦ Κωνσταντίνου Σβολόπουλου [4], καθὼς καὶ τὴν πρόσφατη ἀρθρογραφία γιὰ τὴν διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ νῦν πρωθυπουργοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ γιὰ τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο. (Προηγουμένως, μόνον ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς, ἀπὸ τὸν κεντρῶο πολιτικὸ χῶρο, ἐτόλμησε νὰ ἀναφερθῇ ἐπανειλημμένως στὴν ἀποκαλυπτικὴ ἔκδοσι τῆς ἀρθρογραφίας Ἐλευθερίου Βενιζέλου - Ἰωάννου Μεταξᾶ, ἀπὸ τὸν ἐκδοτικὸ οἶκο «Κυρομάνος». [5])

Ἐλευθέριος Βενιζέλος (1864–1936)
Τὰ λόγια ποὺ εἶπε ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος στὴ Βουλὴ γιὰ τὸν ἐαυτό του στὶς 28 Ἀπριλίου τοῦ 1932, χαράχτηκαν ἔπειτα ἀπὸ λίγα χρόνια στὸν τάφο του:«Ὁ προκείμενος νεκρὸς ἦτο ἕνας ἀληθινὸς ἄνδρας, μὲ θάρρος μεγάλο, μὲ αὐτοπεποίθησιν καὶ δι᾿ ἑαυτὸν καὶ διὰ τὸν λαὸν τὸν ὁποῖον ἐκλήθη νὰ κυβερνήσῃ. Ἴσως ἔκαμε πολλὰ σφάλματα, ἀλλὰ ποτὲ δὲν τοῦ ἀπέλειψε τὸ θάρρος, ποτὲ δὲν ὑπῆρξε μοιρολάτρης, διότι ποτὲ δὲν ἐπερίμενεν ἀπὸ τὴν μοῖρα του νὰ ἴδῃ τὴν χῶραν του προηγμένην, ἀλλὰ ἔθεσεν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν της ὅλον τὸ πῦρ τὸ ὁποῖον εἶχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικὴν καὶ σωματικήν.»

   Ἦταν καιρός. Διότι, λέγουμε συχνὰ ὅτι δὲν ἔχουμε ξεπεράσει τὸν ἐμφύλιο πόλεμο. Μά, ἐδῶ δὲν ἔχουμε ξεπεράσει ἀκόμη τὸν Διχασμὸ βενιζελικῶν- κωνσταντινικῶν! Λέγουμε συχνὰ γιὰ «ἐθνικοὺς μύθους» ὅπως τὸ κρυφὸ σχολειὸ καὶ ἡ Ἁγία Λαύρα (ποὺ δὲν διαστρέφουν μάλιστα τὴν οὐσία τῆς Ἱστορίας [6]). Μά, ἐδῶ κυκλοφοροῦν ἀκόμη οἱ διακομματικοὶ μῦθοι περὶ τηλεγραφικῶν διαταγῶν Βενιζέλου πρὸς ἀρχιστράτηγον Κωνσταντῖνον (ἀποδεδειγμένα πλαστογραφηθέντων τὸ 1917)! [7] Λέγουμε γιὰ ἀνάγκη ἀντικειμενικῆς ἱστορικῆς ἔρευνας χωρὶς ἰδεολογικὲς προκαταλήψεις. Μά, ἐδῶ ἡ νεώτερη ἑλληνικὴ Ἱστορία ἀντιμετωπίζεται μὲ ἐπιφανειακὰ (καὶ ψευδῆ) προπαγανδιστικὰ κλισὲ τοῦ εἴδους «καλὸς δημοκράτης Βενιζέλος» - «κακὸς γερμανόφιλος βασιλιάς», «ξένοι βασιλιάδες πού... δὲν ἔχουν ἑλληνικὸ DNA» (αὐτὰ ἀπό... «ἀντιρατσιστὲς προοδευτικοὺς») καὶ ἄλλα φαιδρά!
Μεγαλύτερος ἱστορικὸς μῦθος ἀπὸ τὴν ἁγιοποίησι- τοτεμοποίησι τοῦ Βενιζέλου καὶ τὴν δαιμονοποίησι τοῦ βασιλιᾶ δὲν ὑπάρχει. Διακομματικός, μάλιστα, μῦθος, μετὰ τὸ 1974 καὶ τὸ ἰδεολογικὸ προσκύνημα τῆς Δεξιᾶς, ἐλέω καραμανλικῆς Ν.Δ.

   Σαφῶς διαφωνοῦμε μὲ ὁρισμένες ἀκραῖες καὶ ἀστήρικτες ἀπόψεις ποὺ λέγουν τὸν Βενιζέλο ἀνθέλληνα, ...ἑβραῖο, κ.ἄ. πολλά. Ἂς εἴμαστε σοβαροί. Ὁ Βενιζέλος ὑπῆρξε μεγάλη προσωπικότης καὶ ἀγωνίστηκε νὰ μεγαλώσῃ τὴν Ἑλλάδα. (Κάτι ποὺ θὰ προκαλοῦσε ἀλλεργία στοὺς συγχρόνους «φιλειρηνιστὲς» καπήλους τοῦ ὀνόματός του.) Οὔτε κἂν ἦταν ἀντιβασιλικὸς πάντοτε, μάλιστα. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἐξετάζουμε τὰ ἱστορικὰ γεγονότα ψύχραιμα καὶ ἀντικειμενικά.

   Ὁ Βενιζέλος ἦταν ἰδιοφυὴς καὶ ὀραματιστὴς καὶ ἐμπνευσμένος καὶ πατριώτης καὶ τολμηρὸς καὶ ἀποφασιστικός. Ἀλλὰ καὶ τυχοδιώκτης καὶ ἀνεύθυνος καὶ πολιτικῶς ἀδίστακτος καὶ ἐγωπαθὴς ἐνίοτε.



Τὸ ὅραμα τοῦ Βενιζέλου γιὰ τὴν Μεγάλη Ἰδέα, ὅπως παρουσιάζεται συναρπαστικὰ σὲ ἄρθρον τοῦ Χρήστου Ζαλοκώστα (ἀπὸ τὸ ἀφιέρωμα «Κρήτη» τῆς ἐπιθεωρήσεως «Ἠώς», περίοδος 3η, ἔτος 7ον, ἀριθ. 76-85, 1964):
«Ὑπόσχομαι νὰ σᾶς πάω στὴν Πόλι.»
Ὁ ἄτυχος Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Α' στὸν Χρ. Ζαλοκῶστα, γιὰ τὸν Βενιζέλο: «Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ὁραματίζεται. Κι ὅμως ἔχει τόση δύναμι ὁραματισμοῦ, ὥστε πιστεύει ὅσα ὀνειρεύτηκε· ἀκόμη περισσότερο: ἐπιβάλλει στοὺς ἄλλους νὰ τὰ πιστέψουν. Ὅταν ἔφυγε ἀπὸ τὸ παλάτι, ἔκαμα τὸ σταυρό μου καὶ εἶπα: Μακάρι νὰ βγῇ ἀληθινός!...»Δὲν ξέρω ἐὰν εἶναι ἀκριβὴς ἡ στιχομυθία, ἢ καὶ ὁ Ζαλοκώστας γράφει ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸν μαγνητισμὸν τοῦ ἀνδρός. Οὐδεὶς ὅμως μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσῃ ὅτι ὁ Βενιζέλος εἶχε ὅραμα νὰ δοξάσῃ τὴν Ἑλλάδα. Ἀλλὰ πῶς, ὅπως, ἐπεδίωξε νὰ τὸ ἐπιβάλῃ; Καὶ μήπως καὶ αὐτὸ τὸ ὅραμα ἀκόμη τὸ ὑπενόμευσε καὶ τὸ ὑπέταξε στὶς προσωπικὲς ἀντιπαραθέσεις καὶ στὰ γρανάζια τοῦ διχασμοῦ;Στὶς σελίδες 2-3, ὁ Βενιζέλος, τὸ 1935, ἐξομολογεῖται τὴν ἀγωνία του γιὰ τὸν ἐθνικὸ διχασμό, καὶ ἀναφωνεῖ γιὰ τὸν βασιλέα Γεώργιο Β' τὸ περίφημον «Ζήτω ὁ Βασιλεύς!» (Ἡ σύμπνοια βασιλέως καὶ πρωθυπουργοῦ τὸ 1940, εἰς ἀντίθεσιν μὲ τὸ 1914, ὡδήγησε τὴν Ἑλλάδα εἰς τὴν Δόξαν τοῦ ΟΧΙ.)

   Μᾶς φαίνεται ἐξωφρενικὸ τὸ πῶς καταψηφίστηκε ὁ Βενιζέλος τὸ 1920, ὁ θριαμβευτὴς πρὸ ὀλίγων μηνῶν τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν καὶ δημιουργός της Μεγάλης Ἑλλάδος (ἔστω καὶ εὐθραύστου ὅπως οἱ πορσελάνες τῶν Σεβρῶν, κατὰ τὸ λεχθέν). Ναί, ἂν τὸ δοῦμε ἀπομονωμένο τὸ 1920, ἐξωφρενικὸ εἶναι. Ἀλλὰ πῶς ὁδηγηθήκαμε ἐκεῖ; Στὸ 1920 φτάσαμε μετὰ ἀπὸ πέντε χρόνια διχασμοῦ καὶ συχνὰ ἀνοικτοῦ ἐμφυλίου πολέμου. Νωπὸ ἦταν τὸ αἷμα τοῦ εὐγενοῦς Ἴωνα Δραγούμη.
   Ὁ θριαμβευτὴς τῶν Σεβρῶν νὰ μὴν ἐκλέγεται βουλευτὴς καὶ νὰ φεύγει στὸ Παρίσι μὲ κατάρες νὰ τὸν ἀκολουθοῦν; Ἐξωφρενικό, ναί. Ἀλλά, ἂς σκεφτοῦμε καὶ τὸ ἄλλο ἐξωφρενικό, τρία χρόνια πρίν. Ὁ θριαμβευτὴς τῶν Βαλκανικῶν, στρατηλάτης βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ΙΒ' (ΙΒ' τὸν ἔλεγαν, καὶ ὁ λαὸς ἔβλεπε τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Παλαιολόγου - δὲν εἶναι θέμα ἰδεολογίας αὐτό, εἶναι ἱστορικὸ γεγονός, ἴσως δὲν ὑπῆρξε μεγαλύτερη λατρεία γιὰ ἡγέτη στὴν νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἱστορία), νὰ ἐκδιώκεται τὸ 1917 ἀπὸ ξένα ἀποικιακὰ στρατεύματα, καλεσμένα ἀπὸ Ἕλληνες; Ἐξωφρενικό, τὸ ἴδιο καὶ περισσότερο γιὰ τὴν ἄλλη πλευρά.

Ἀθῆναι, Πεδίον τοῦ Ἄρεως, Δεκέμβριος 1916:
Τὸ «ἀνάθεμα τοῦ προδότου» (Βενιζέλου)
«Ἐγὼ ὑπῆρξα ὁ αἴτιος διότι ἐδιχάσθη ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς κατὰ τὸν Μέγαν Πόλεμον. Ἐγώ, καλῶς ἢ κακῶς, εἶμαι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος προεκάλεσε τὸν διχασμὸν αὐτόν. Καὶ πρέπει νὰ γνωρίζετε, ὅτι τώρα ποὺ εἶμαι εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ ὅταν ἔλειπα μακρὰν αὐτῆς, ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον μὲ ἀπησχόλησε καὶ μὲ ἀπασχολεῖ καὶ ἀποτελεῖ διάπυρον πόθον μου καὶ θὰ μὲ κάνῃ εὐτυχὴ πρὶν κλείσω τὰ μάτια μου, εἶναι νὰ εἴδω ὅτι αὐτὸ τὸ χάσμα ἐγεφυρώθη καὶ ὅτι ἐξηλείφθη ἡ διαίρεσις, τὴν ὁποίαν ἡ πολιτική μου προεκάλεσε.» Ἐλευθέριος Βενιζέλος, Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, 17/30-12-1929.Ἡ ἐθνικὴ αὐτὴ ἀγωνία ὤθησε ἀσφαλῶς τὸν Βενιζέλο, κατὰ τὰ χρὀνια τῆς αὐτοεξορίας του, νὰ μελετήσῃ καὶ νὰ ἀποδώσῃ στὰ νέα ἑλληνικὰ (ἴσως ἡ καλύτερη ἀπόδοσις στὰ νέα ἑλληνικὰ) τὴν Ἱστορία τοῦ Θουκυδίδου.Ἐν τούτοις, ἀκολούθησαν τὰ κινήματα τοῦ 1933 καὶ τοῦ 1935!Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος (1943-44, 1944-46, 1946-49), τὰ Ἰουλιανά, ἡ δικτατορία, ἀκόμη καὶ οἱ πρόσφατες ἀναρχικὲς ταραχὲς στοὺς δρόμους τῶν Ἀθηνῶν, ἴσως δὲν εἶναι ἄσχετα μὲ τὸ μίσος ποὺ ἐμόλυνε τὴν ψυχὴ τῶν Ἑλλήνων τὰ χρόνια τοῦ μεγάλου διχασμοῦ.

   Ἔδειξε ἡ ἐκπομπὴ «Μεγάλοι Ἕλληνες» τοῦ ΣΚΑΪ τὸ «ἀνάθεμα τοῦ Βενιζέλου», τὸ πετροβόλημα τοῦ ὁμοιώματός του τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1916 στὸ Πεδίον τοῦ Ἄρεως. Μὰ τί ἀθλιότητα, τί καννιβαλισμὸς εἶναι αὐτός, εἶπαν! Τὸ ἴδιο καὶ οἱ διώξεις, καὶ φόνοι, βενιζελικῶν, στὴν Ἀθῆνα κατὰ τὰ Νοεμβριανά [8]. Ἐξαλλοσύνη, ἀθλιότης, ναί! Ἀλλὰ πῶς εἴχαμε φθάσει ἐκεῖ; Ὄχι ἁπλῶς εἶχαν κάνει πραξικόπημα οἱ βενιζελικοί, ἀλλὰ εἶχαν ἀποσπάσει τὴν Βόρειο Ἑλλάδα ὡς χωριστὸ κράτος, μὲ ξένα στρατεύματα! Ὄχι ἁπλῶς αὐτό, ἀλλὰ οἱ ξένοι στόλοι ἀπέκλεισαν τὴν Ἀθῆνα καὶ ὁ λαὸς πέθαινε τῆς πείνας. Ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ βομβάρδιζαν οἱ ξένοι στόλοι ἀπὸ τὸν Πειραιά, καλεσμένοι ἀπὸ τοὺς βενιζελικούς, τὴν Ἀθῆνα καὶ τὰ ἀνάκτορα. Ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλὰ ἀποβιβάστηκαν τὰ ξένα ἀποικιακὰ στρατεύματα γιὰ νὰ καταλάβουν τὴν Ἀθῆνα, προέβησαν δὲ σὲ ἀγριότητες. (Ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς τσάκισε τοὺς 3.000 ἀποβιβασθέντες ξένους εἰσβολεῖς (Γάλλους, Ἄγγλους καί... Σενεγαλέζους), οἱ ὁποῖοι «ἀποσύρθηκαν ταπεινωτικά», ὅπως γράφει ὁ Ρίτσαρντ Γκλόγκ, στὰ καράβια. Νεκροὶ καὶ τραυματίες 82 Ἕλληνες στρατιῶτες καὶ 192 ξένοι εἰσβολεῖς.) Αὐτὰ εἶναι ἀντικειμενικὰ ἱστορικὰ γεγονότα, ἀνεξαρτήτως τοῦ ποίου ἡ πολιτικὴ στρατηγικὴ ἦταν ἡ ὀρθότερη (καὶ ἐκεῖ δὲν εἶχε πάντοτε δίκιο ὁ Βενιζέλος, ἀλλά, λέγω, ἀνεξαρτήτως αὐτοῦ). Τὸ «ἀνάθεμα τοῦ Βενιζέλου» μόνον, καὶ οἱ διώξεις τῶν βενιζελικῶν, εἶναι τὸ ἐξωφρενικὸ λοιπόν; Ἐδῶ ὁ ἄλλος, ἔχοντας ἤδη ἀποσπάσει τὴν Βόρειο Ἑλλάδα, εἰσέβαλε στὴν Ἀθῆνα μὲ ξένα στρατεύματα!

Ὁ θριαμβευτὴς στρατηλάτης Διάδοχος Κωνσταντῖνος στὰ ἐλεύθερα Ἰωάννινα (1913).
Δεξιά τοῦ βασιλέως (μὲ τὸ ξίφος) ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς.
Ὁ λαὸς καὶ ὁ στρατὸς ἐλάτρευσαν τὸν βασιλέα Κωνσταντῖνο ΙΒ' (ΙΒ' τὸν ἔλεγαν, ὡς διάδοχο τοῦ Παλαιολόγου), ὅπως ἴσως κανένα ἄλλο πρόσωπο στὴν νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἱστορία. Ἀκολούθησε ὅμως ὁ ὀλέθριος Διχασμός...
Ὁ δαιμόνιος στρατηγικὸς νοῦς τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ ἐδικαιώθη σὲ ὅλες τὶς ἐκτιμήσεις του κατὰ τὸν Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καὶ μετά (ἐπιχείρησις Καλλιπόλεως, Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία κ.ἄ.) Ἐν τούτοις ἐκατηγορήθη ὡς «γερμανόφιλος». Ὁ ἴδιος, ὅμως, ἐσημείωνε μὲ ψυχρὴ λογική (πολὺ ἐνωρὶς μάλιστα, ὅταν ἡ ἐξέλιξις τοῦ πολέμου ἦταν ἄγνωστη): «Βεβαίως δὲν μᾶς συμφέρει νὰ νικήσῃ ἡ Γερμανία. Μολοντοῦτο, θὰ νικήσῃ κατὰ ξηρὰν καὶ στὸ τέλος ἡ Ἀγγλία θὰ επιβάλῃ τοὺς ὅρους της. Ἀλλὰ ποιοί θὰ εἶναι οἱ ὅροι οὗτοι; Δυνάμεθα νὰ ἐλπίζουμε ἡμεῖς τίποτε; Ἰδοὺ τὰ ἄγνωστα πράγματα. Τὸ μόνον βέβαιον εἶναι ὅτι ἡμεις δὲν πρέπει νὰ εὐρεθῶμεν ἀντιμέτωποι τῆς Ἀγγλίας. Εὐτυχῶς αὐτὸ τὸ κατενόησαν ὅλοι.» (4 Αὐγ. 1914, ἐπιστολὴ πρὸς τὴν σύζυγό του Λέλα).

   Δὲν εἶναι τὸ θέμα μόνον ποίου ἡ πολιτικὴ ἦταν ὀρθότερη. Ἀλλὰ καὶ πῶς ἐπέβαλε ὁ Βενιζέλος τὴν πολιτικὴ του (σωστὴ ἢ λανθασμένη). Μὲ διχασμό, πραξικόπημα καὶ ξένες λόγχες. Γιὰ νὰ μεγαλώση τὴν Ἑλλάδα, λέγω ἐγώ, ναί. Ἀλλὰ ὁ τρόπος ποὺ ἐπεβλήθη αὐτὴ ἡ πολιτική, ὁ διχασμός, πέραν τοῦ οὕτως ἢ ἄλλως τυχοδιωκτικοῦ τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας, ὑπῆρξε καὶ τὸ κύριο αἴτιο τῆς ἀποτυχίας της καὶ τοῦ θλιβεροῦ τέλους. («Ἐγὼ εἶμαι ὁ κύριος ὑπεύθυνός του διχασμοῦ», ὁμολόγησε γενναία ὁ ἴδιος ὁ Βενιζέλος ἀργότερα. «Θὰ μᾶς συγχωρήσει τὸ Ἔθνος τὸ κακὸ ποῦ κάναμε;» ἔγραψε ὁ Μεταξᾶς. (Ὁ Μεταξᾶς εἶχε προβλέψει πολὺ νωρὶς ὅτι ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία θὰ ἀποβῇ καταστροφική, ἀλλὰ ὁ Βενιζέλος δὲν ἄκουγε).)

   Τελικῶς, ὄχι μόνον ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία ὑπῆρξε ἡ Σικελικὴ Ἐκστρατεία τῆς νεώτερης Ἑλληνικῆς Ἱστορίας (ἀκόμη καὶ στὸ ὅτι, χαρακτηριστικῶς, ἔπεσε στοὺς ὤμους ὄχι τοῦ ἐμπνευστοῦ της ἀλλὰ τῶν ἀντιθέτων· ὁ δὲ ἐμπνευστὴς ἔφευγε ὁδοιπόρος γιὰ τὰ Σοῦσα, ἢ τοὺς Παρισίους), ἀλλὰ καὶ ὁ Βενιζέλος ὑπῆρξε ὁ Ἀλκιβιάδης -μὲ τὰ προτερήματα καὶ τὰ ἐλαττώματά του- τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος.

   Δύο παρατηρήσεις ἐπὶ τοῦ ἄρθρου τοῦ Ἀλέξη Παπαχελᾶ («Ἡ Καθημερινή», 29-4-2009) [2]. Ἐὰν τὸ ζητούμενον ἦταν μόνον νὰ προσαρτήσουμε τὴν Ἀνατολικὴ Θρᾴκη (μὲ αὐτονομία- διεθνοποίησι πιθανῶς τῆς Κωνσταντινουπόλεως), πρὸς τί ἡ βία (μὲ ὅλες τὶς σημασίες τῆς λέξεως!) τοῦ Βενιζέλου νὰ βγοῦμε στὸν πόλεμο; (Ὅταν μάλιστα δὲν μᾶς ἤθελαν κἄν, καὶ ἐρωτοτροποῦσαν μὲ τὴν Βουλγαρία! Ἡ δὲ τσαρικὴ Ρωσία εἶχε θέσει βέτο στὴν ἑλληνικὴ συμμετοχὴ τῆς ἐκστρατείας στὴν Καλλίπολι (γιὰ νὰ μὴν ἐγείρουν οἱ Ἕλληνες ἀπαιτήσεις γιὰ τὴν Πόλι, τὴν ὁποία ἡ Ἀντάντ εἶχε ὑποσχεθεῖ στὴν Ῥωσία), καὶ ὅμως, γιὰ τὸ θέμα τῆς συμμετοχῆς μας στὴν ἐκστρατεία αὐτή, ὅπου δὲν μᾶς ἤθελαν, καὶ ἡ ὁποία ἐκστρατεία ὑπῆρξε ἡ μεγαλύτερη συντριβὴ τῆς Ἀντάντ, ὅπως ὀρθῶς εἶχε προβλέψει ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς, ξεκίνησε τὸ 1914 ὁ Διχασμός!) Γιατί νὰ προσφέρουμε ἐδῶ καὶ τώρα ὁλόκληρη τὴν Θρᾴκη στοὺς Βούλγαρους (εὐτυχῶς δὲν δέχθηκαν, καὶ σημείωσαν τὸ ρεκὸρ βλακείας τοῦ 20οῦ αἰῶνος!), γιὰ ἀόριστα καὶ ἀβέβαια μελλοντικὰ ἀνταλλάγματα στὴν Μικρασία; Θὰ μπορούσαμε, ἀκολουθοῦντες ἀρχικῶς τὴν πολιτικὴ τῆς οὐδετερότητος, νὰ εἰσέλθουμε στὸν πόλεμο στὸ τέλος, ὅπως ἔκανε π.χ. ἡ Ῥουμανία, νὰ ἀπελευθερώσουμε τὴν Ἀνατολικὴ Θρᾴκη, νὰ ἐπιτύχουμε πιθανῶς αὐτονομία τῆς Πόλεως, τοῦ Πόντου καὶ τῆς Σμύρνης, καὶ ὅλα θὰ ἦταν ἰδανικά.

   Σχετικῶς μὲ τὴν συνθήκη τῆς Λωζάννης, τὸ 1922, μετὰ τὴν Καταστροφή, τώρα, δὲν ξέρω κατὰ πόσον εἶναι ἐπιτυχία τοῦ Βενιζέλου. Γιατί δὲν καταλάβαμε τότε τὴν Ἀνατολικὴ Θρᾴκη; Στρατιωτικῶς, μπορούσαμε εὔκολα. Βεβαίως, ἡ Ἑλλὰς ἦταν κατεστραμμένη, καὶ στὸ στρόχαστρο τῆς διεθνοῦς κοινότητος, ἡ δὲ Ἀγγλία εἶχε ἀντιρρήσεις... Ἀλλὰ ἡ διατήρησις τῆς Δυτικῆς, μόνον, Θρᾴκης, δὲν εἶναι ἐπιτυχία. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἡ ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν, 1.500.000 Ἕλληνες ἔναντι 500.000 Τούρκων, δὲν ἐγγράφεται στὰ ἀρνητικά της διπλωματίας τοῦ Βενιζέλου, ὅπως λέγουν ὁρισμένοι. Ὁ λόγος εἶναι ὅτι οἱ Ἕλληνες εἶχαν ἤδη ἐκδιωχθεῖ ἀπὸ τὴν Μικρασία, καὶ μὲ καμμιὰ συνθήκη δυστυχῶς δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπιστρέψουν καὶ νὰ εὐημερήσουν, ἐνῷ οἱ Τοῦρκοι ἦταν ἐδῶ. Πρακτικῶς λοιπόν, ἂν καὶ οἱ συνολικοὶ ἀριθμοὶ δείχνουν τὸ ἀντίθετο, ἡ ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν ἦταν ὑπὲρ τῶν ἑλληνικῶν συμφερόντων.

Σημειώσεις:

[1] Χαρακτηριστικὸ τοῦ τρόπου μὲ τὸν ὁποῖον εἶχε ἐπικρατήσει ἐν Ἑλλάδι νὰ ἀντιμετωπίζεται ἡ ἱστορία τῆς περιόδου εἶναι ἡ συνέντευξις τοῦ Ν. Παπαδάκη, γεν. διευθυντοῦ τοῦ Ἰδρύματος «Ἐλευθέριος Βενιζέλος» στὰ «Νέα» (10-5-2005). Τίτλος, τὸ ἀρκούντως φαιδρὸν λεχθέν στὴν συνέντευξι ὅτι... «Ο Bενιζέλος θα μπορούσε να ιδρύσει θρησκεία...»!
Ἐπίσης, τὸ ἄρθρον τοῦ ἐθνομηδενιστοῦ Ἀντ. Λιάκου, «Ο Κώστας Καραμανλής και το βιβλίο της ιστορίας» («Τὸ Βῆμα», 19-6-2007), ὅπου ὁ Βενιζέλος ἐπαινεῖται, καὶ δυστυχῶς ἐπαινεῖται καὶ ἀπὸ τὸν νῦν πρωθυπουργὸ Κ. Καραμανλῆ τὸν νεώτερο στὴν διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ τελευταίου, ὄχι γιὰ τὸ ὅραμα τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος, ἀλλὰ γιὰ τήν... «ἑλληνοτουρκικὴ φιλία» τοῦ 1928-32!
   (Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ πραγματικὰ δεδομένα, στὸ ἄρθρον ἀναφέρονται καὶ φαιδρότητες, ὅπως: «Ο Βενιζέλος, γράφει ο Καραμανλής «οραματιζόταν την πιθανότητα επίτευξης στο μέλλον μιας ελληνοτουρκικής συνομοσπονδίας. Γι' αυτόν τον λόγο έμοιαζε να αποδέχεται ως και την αμφιλεγόμενη θεωρία του Κεμάλ για την κοινή καταγωγή των δύο λαών. Και οι δύο ονειρεύονταν την ανάσταση του Βυζαντίου με την Κωνσταντινούπολη σαν πρωτεύουσα, δημιουργημένου όχι από την κατίσχυση τον ενός έθνους επάνω στο άλλο αλλά από τη βαθμιαία ειρηνική τους συγχώνευση.»
   Σχόλιον φίλου: «Αναρωτιέμαι τι αποδείξεις έχει ο Καραμανλής για τον ισχυρισμό του ότι «ο Βενιζέλος και ο Κεμάλ ονειρεύονταν την ανάσταση του Βυζαντίου με την Κωνσταντινούπολη σαν πρωτεύουσα, δημιουργημένου όχι από την κατίσχυση τον ενός έθνους επάνω στο άλλο αλλά από τη βαθμιαία ειρηνική τους συγχώνευση», όταν η πολιτική τους δράση δείχνει το ακριβώς αντίθετο: και οι δύο αγωνίζονταν για την δημιουργία μεγάλου και εθνικώς ομοιογενούς κράτους, ο μεν Βενιζέλος μέσω της ανταλλαγής των πληθυσμών, ο δε Κεμάλ μέσω γενοκτονιών και εθνοκαθάρσεων. Παράλληλα και οι δύο είχαν «αντιπάθεια» προς την Κωνσταντινούπολη: ο μεν Βενιζέλος δεν την περιέλαβε στις εδαφικές βλέψεις της Ελλάδος στο συνέδριο των Σεβρών και την άφησε στους Συμμάχους, ο δε Κεμάλ μετέφερε την πρωτεύουσα της Τουρκίας από την Κωνσταντινούπολη στην Άγκυρα. Πώς ο Καραμανλής έρχεται να υποστηρίξει κάτι εντελώς αντίθετο με την γνωστή σε όλους ιστορική πραγματικότητα;»)

   Σχετικῶς μὲ τὴν διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ Κ. Καραμανλῆ, καὶ γιὰ μιὰ γενικότερη κριτικὴ στὴν μετὰ τὴν Καταστροφὴ τοῦ 1922 ἐξωτερικὴ πολιτικὴ τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, βλέπε τὴν βιβλιοκριτικὴ τοῦ ἱστολογίου «Θέματα Ἑλληνικῆς Ἱστορίας», «Αναφορά και Κριτική στο Βιβλίο "Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι Εξωτερικές μας σχέσεις 1928-1932" του Κωνσταντίνου Αλ. Καραμανλή».

[2] Δημοσιεύσεις στὴν «Καθημερινή»:
Ἀντώνης Καρκαγιάννης, «Οι μεγάλες ευθύνες του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Μικρασιατική Καταστροφή», «Ἡ Καθημερινή», 26-4-2009.
Ἀλέξης Παπαχελᾶς, «Ρεαλισμός και πατριωτισμός», «Ἡ Καθημερινή», 29-4-2009.
Ἀντώνης Καρκαγιάννης, «Μοιραία σφάλματα του Ελευθερίου Βενιζέλου», «Ἡ Καθημερινή», 3-5-2009.
Πάσχος Μανδραβέλης, «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι ευθύνες για τη Μικρασιατική καταστροφή», «Ἡ Καθημερινή», 6-5-2009. (Μὲ σχόλια ἀναγνωστῶν στὴν ἱστοσελίδα.)
«90 χρόνια από την απόβαση στη Σμύρνη», «Ἡ Καθημερινή», 17-5-2009· Ἀντώνης Καρκαγιάννης, «Οι δεσμεύσεις του Βενιζέλου στη Μ. Ασία»· Γιῶργος Μαυρογορδᾶτος, «Δεν μπορούσε κανείς να προβλέψει σωστά».
«Η απόβαση στη Σμύρνη συνεχίζει να διχάζει...», «Ἔθνος», 16-5-2009.

[3] ΣΚΑΪ, «Μεγάλοι Ἕλληνες».

[4] Κωνσταντῖνος Σβολόπουλος, «Η απόφαση για την επέκταση της Ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία», ἐκδ. Ἴκαρος.
Μιὰ βιβλιοπαρουσίασις.
Ὁ Κ. Σβολόπουλος ἀκολουθεῖ τὴν βενιζελική, ἂν καὶ μετριοπαθή, ὁπτικὴ τῶν πραγμάτων.

[5] Χρῆστος Γιανναρᾶς, «Eναύσματα κριτικών αναμετρήσεων», «Ἡ Καθημερινή», 3-5-2009.
«Ἡ Ἱστορία τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ κατὰ τὴν ἀρθρογραφία τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου καὶ τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ», ἐκδ. Κυρομάνος, 2007.

[6] Περὶ «μύθων» τοῦ 1821 βλ. π.χ.:
Γιῶργος Κεκαυμένος, «Το Κρυφό Σχολειό κι η Ιστορία: Οι πηγές, οι μαρτυρίες, η αλήθεια».
Γιῶργος Κεκαυμένος, «25 Μαρτίου - Αγία Λαύρα: Μύθοι;».

[7] Ἱστορικὲς Μνῆμες, «Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26-10-1912) και ο Ελευθέριος Βενιζέλος».

[8] Τὰ Νοεμβριανά.
Μιχάλης Κατσίγερας, «Ιστορικές αναδρομές του Νοεμβρίου» («Ἡ Καθημερινή», 5-11-2006)
«Tα ξεχασμένα Νοεμβριανά» («Ἡ Καθημερινή», 18-11-2006)
   «Ο επικεφαλής της ναυλωχούσης στον Πειραιά συμμαχικής ναυτικής μοίρας του στόλου της Ανατολής, Γάλλος αντιναύαρχος Νταρτίζ ντυ Φουρνέ, ζήτησε από τη βασιλική κυβέρνηση των Αθηνών την παράδοση πολεμικών σκαφών και άλλου αμυντικού υλικού. Η κυβέρνηση αρνήθηκε και στις 18 ο Φουρνέ αποβίβασε 3.000 από τους άνδρες του στο Φάληρο και στον Πειραιά, ενώ μέρος αυτών κατέλαβε θέσεις μέσα στην ελληνική πρωτεύουσα. Συνέβη όμως αυτό που δεν περίμενε ο αντιναύαρχος: Δυνάμεις από τους φιλοβασιλικούς Συνδέσμους Επιστράτων συγκρούσθηκαν με τους εισβολείς. Σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν 194 ξένοι και 82 Έλληνες. Οι σύμμαχοι εντυπωσιάστηκαν γιατί δεν περίμεναν την ένοπλη αντίσταση. Μάλιστα όπως σημειώνει ο Βρετανός ιστορικός Ρίτσαρντ Γκλόγκ αποσύρθηκαν ταπεινωτικά. Ο συμμαχικός στόλος βομβάρδισε κοντά στο Στάδιο και στο Παλάτι πιέζοντας έτσι τον Κωνσταντίνο και την Κυβέρνηση για ένα νέο συμβιβασμό που επήλθε το απόγευμα της ημέρας εκείνης της 18ης Νοεμβρίου το 1916. Τότε, οι βενιζελικοί πολίτες –κατά τεκμήριον φίλοι της Συνεννόησης– εγκαταλείφθηκαν στην τρομοκρατία των Επιστράτων, οι οποίοι έκαψαν, λεηλάτησαν και σκότωσαν 35.»

13 σχόλια:

  1. Φίλε Καλλίμαχε,

    Θερμά συγχαρητήρια για την αρτιότητα κι αυτής σου της ανάρτησης. Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς; Ασφαλώς πρέπει να περάσουμε στην απομυθοποίηση κάποιων προσωπικοτήτων και να δούμε τα πράγματα νηφάλια.

    Θ' αρχίσω από το τέλος, συμμεριζόμενος την απορία του φίλου σου για το τι αποδείξεις έχει ο Καραμανλής γι αυτά που γράφει. Ο Βενιζέλος άρχισε βέβαια την πολιτική της ελληνοτουρκικής προσέγγισης και φιλίας (το ίδιο λάθος συνεχίζουν και σήμερα), κάτι που απεδείχθη λάθος. Χάριν αυτής της πολιτικής, αποσιωπήθηκε επί 75 χρόνια η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, η οποία, αν είχε εγερθεί σαν ζήτημα διεθνώς, ίσως να μας είχε γλυτώσει από πολλά κατοπινά, όπως τον φόρο περιουσιών των χριστιανών του 1942, τα Σεπτεμβριανά του 1955, τις απελάσεις του 1964 κ.λπ.

    Αλλά από την ελληνοτουρκική "φιλία" μέχρι την βλέψη σε ελληνοτουρκική ομοσπονδία και "πάντρεμα" των δύο λαών, υπάρχει τεράστια απόσταση. Είπαμε ότι έκανε λάθος ο Βενιζέλος, αλλά κάτι τέτοιο ούτε ο Γιωργάκης δεν θα μπορούσε να είχε φανταστεί.

    Εν κατακλείδι και εντελώς συνοπτικά, θα έλεγα ότι ο Βενιζέλος ήταν καλός μέχρι και το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων. Η απ' εκεί κι έπειτα πολιτική του έκανε σαφώς ζημιά στην Ελλάδα κι έδειξε ότι ο ίδιος είχε υπερτιμήσει τις δυνατότητές του. Έδειξε και κάτι άλλο, όμως: Ότι δεν δίσταζε προ ουδενός, προκειμένου να επιτύχει τα σχέδιά του. Συνεργάστηκε ακόμη και με τον κατακτητή (1915 και μετά), κάτι που 30 χρόνια αργότερα χαρακτηρίστηκε δωσιλογισμός κι έστειλε σε ισόβια κάθειρξη τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ράλλη. Μόνο και μόνο γι αυτό, δεν θα έπρεπε να θεωρείται "μεγάλος Έλληνας"!
    Έπειτα, δεν είχε το θάρρος να αναλάβει την ευθύνη του ολέθριου σφάλματος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και όταν βρέθηκε προ αδιεξόδου, θυμήθηκε μετά από πέντε συνεχή έτη δικτατορικής εξουσίας, τις εκλογές. Δεν ήξερε ότι θα τις χάσει; Σαφώς, μόνο βλάκας που δεν ήταν. Απλώς, εφάρμοσε το "στρίβειν δια των εκλογών" και άφησε άλλους να βγάλουν τα κάστανα από την φωτιά, στην οποία αυτός τα είχε βάλει. Και ο Νίκος Καζαντζάκης που τον εγνώριζε καλά και είχε συνεργαστεί μαζί του, αυτής της γνώμης ήταν.

    Και πάλι συγχαρητήρια για την ανάρτηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Θα μου επιτρέψεις να προσθέσω δύο πράγματα ακόμη για συμπλήρωση του ανωτέρω σχολίου μου.

    Γράφεις ” Οὔτε κἂν ἦταν ἀντιβασιλικὸς πάντοτε, μάλιστα.” Θα έλεγα ότι ΟΥΔΕΠΟΤΕ υπήρξε αντιβασιλικός. Ουδέποτε εστράφη κατά του θεσμού της βασιλευομένης δημοκρατίας, του οποίου υπήρξε ένθερμος οπαδός και αρνήθηκε κατηγορηματικώς να καταργήσει την μοναρχία οσάκις του προετάθη. Το 1924, όταν είχε αναλάβει για λίγο πρόεδρος Βουλής, παραιτήθηκε, διότι διεφώνησε με την απομάκρυνση του βασιλέως Γεωργίου Β’ και την κατάργηση της μοναρχίας. Απλώς, είχε διαφωνήσει με έναν μονάρχη, τον Κωνσταντίνο ΙΒ’. Τίποτε άλλο. Αυτό πρέπει να διευκρινισθεί, διότι πολλοί λέγουν «βασιλικοί» και «βενιζελικοί», εννοώντας με το δεύτερο τους αντιβασιλικούς. Είναι κι αυτό μία λανθασμένη αντίληψη που έχει επικρατήσει.

    Έγραψα για τον Καζαντζάκη παραπάνω. Ιδού τα ακριβή του λόγια σε επιστολή του το Δεκέμβριο του 1921: «Άνθρωπος που μ' επανάσταση κατάλαβε την αρχή και δικτατορικώς εκυβέρνησε τόσα χρόνια, Πώς; και Γιατί; θυμήθηκε το σύνταγμα και ενήργησε εκλογές αφού τόξερε πώς θα χάσει.» .” (Αρχείο Κώστα Τριαρίδη).

    (πηγή)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η γνωστή ρήση "Στου κουφού την πόρτα ... κλπ" οδεύει προς κατάργηση γιατί πλέον η διάχυση της πληροφορίας άλλαξε κανόνες.

    Χαρά στο κουράγιο σου !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Φίλε Καλλίμαχε,

    Οι εκτιμήσεις σου θεωρώ πως είναι εύστοχες και έγκυρες. Θεωρώ και εγώ εγκληματική την επιρροή πολιτικών σκοπιμοτήτων στην Ελληνική Ιστοριογραφία που εμποδίζει εξόφθαλμα την αντικειμενική ενατένιση των συγκεκριμένων γεγονότων.
    Απλά είναι θέμα χρόνου η σκοπιμότητα να υποχωρήσει μπροστά στην αλήθεια....



    (Παρεμπιπτόντως σε ευχαριστώ για την τιμητική αναφορά σου, στο κείμενο μου)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. εγώ θα καταδικάσω για μια ακόμη φορά την τακτική των δεξιών και ακροδεξιών να καταδικάζουν την ένδοξη μικρασιατική εκστρατεία λόγω των κομματικών τους πεποιθήσεων.
    αγαπητοί,
    1. ο μεταξάς είχε αλλάξει γνώμη για την εκστρατεία, τόσο κατά τον α' ππ (βλ. χατζηαντωνίου, ο απελευθερωτικός αγώνας, πελασγός, εισαγωγή ή α' κεφάλαιο,(δε θυμάμαι)) όσο και στα 1919 (βλ. ιστορία ελλ. έθνους εκδ. αθηνών).
    2. η μικρασιατική εκστρατεία δεν ήταν αποτυχημένη εκ των προτέρων. ακόμη και στο σαγγάριο 2 στις 3 γραμμές τουρκικής άμυνας έσπασαν. ώς το 1922 δεν είχε ηττηθεί ο στρατός. αν υπήρχε συμμαχική βοήθεια και αντί των βασιλικών νεκραναστημένων οι πάγκαλος κ.ά., ακόμη και την άγκυρα θα είχε καταλάβει ο ε.σ.
    3. το πνεύμα της ηττοπάθειας καλλιεργούσαν οι βασιλικοί, ότι "τι γυρεύουμε εδώ, και τι μας νοιάζει εμάς για το αφιον καραχισάρ κλπ". το ίδιο πνεύμα, ότι ήταν υπέρτερο των δυνάμεών μας εγχείρημα, καλλιεργούν και ορισμένοι αυτοαποκαλούμενοι πατριώτες. ακόμη και (ακρο)δεξιοί.
    4. η εκστρατεία απέβη καταστροφική οικονομικώς σε πρώτη φάση επειδή συνεχώς προωθούνταν ο στρατός στην ανατολία. ο βενιζέλος ποτέ δε θα προχωρούσε χωρίς έμπρακτη βοήθεια ώς την άγκυρα.
    5. η παραμονή στην ιωνία ήταν οικονομικά εφικτή, στρατιωτικά δυνατή, αφού εκεί κυριαρχούσε (και θα οργανωνόταν) το ελληνικό στοιχείο.
    6. δυστυχώς η κακιά μοίρα του ελληνισμού έστειλε το μεταξά μαζί με τη σοφία να πείθει τον κωνσταντίνο ότι θα επικρατούσαν οι γερμανοί. αφού οι παλαιοδεξιοί χρησιμοποίησαν τον βασιλιά για αντιβενιζελικούς σκοπούς, τελικά τον πέταξαν, εν τέλει και ως θεσμό (βεβαίως ο ίδιος ο θεσμός ήταν στη συνείδηση όλων άχρηστος, αφού μόνο ως συνεχιστής ενός αναγεννημένου ελληνικού κράτους/"νέας νίκαιας" με έδρα την κωνσταντινούπολη θα δικαιολογούνταν να είναι κάποιος βασιλιάς, αλλιώς στην αθήνα δεν είχε κανένα νόημα ιδεολογικό ή συμβολικό)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ανώνυμος20/6/09, 5:30 μ.μ.

    Ο Μεταξάς υπήρξε ο εκλεκτός του Βενιζέλου. Επίσης και οι δυο υπήρξαν αδελφοποιητοί στις στοές τους. Ο μεν 2ος στην ΑΘΗΝΑ ο δε 1ος στον ΗΣΙΟΔΟ όπου και η εισαγωγή του έγινε με την παρέμβαση Βενιζέλου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ἀγαπητὲ Γιάννη, ἐγὼ ἀναφέρθηκα σὲ ἱστορικὰ στοιχεῖα. Ἄσε λοιπὸν τὶς «τακτικὲς ἀκροδεξιῶν» κατὰ μέρος. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα, τώρα. Τελικῶς, θὰ ἀποφασίσῃ ἡ ἀντιβασιλικὴ καὶ/ἢ βενιζελικὴ κριτικὴ ἐὰν ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία ἦταν ἔνδοξη ἐκστρατεία ἢ βασιλικὴ ἀφροσύνη (γιὰ νά... ἐπικαλύψῃ τὴν δόξα τοῦ Βενιζέλου - αὐτὸ εἶναι τὸ σύνηθες ἐπιχείρημα, στὸν Θεό σας!) Βεβαίως καὶ ἦταν ἔνδοξη καὶ ἡρωική. Καὶ βεβαίως τὴν τιμοῦν οἱ βασιλικοί. Αὐτοὶ ἄλλωστε ἐπολέμησαν. Οἱ βενιζελικοὶ εἶχαν μαζευτεῖ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ μέσῳ τῆς β' «Ἀμύνης» ἐνίσχυαν τὸν Κεμάλ, γιὰ νά... ρίξουν τὸν βασιλέα! (Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη εἴχαμε καὶ τὴν ὀργανωμένη προδοσία τοῦ ΚΚΕ· ἀλλὰ τουλάχιστον οἱ κομμουνισταὶ ἐπρόδιδαν ἀπὸ ἰδεολογία, ὄχι ἀπὸ ἐμπάθεια.) Βεβαίως καὶ ἦταν ἔνδοξη καὶ ἡρωική ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία. Δὲν εἶχε ὅμως τὶς ἀπαραίτητες προϋποθέσεις ἐπιτυχίας. Ἕτερον ἑκάτερον. Ἀλλὰ ἂς ὄψεται καὶ γι᾿ αὐτὸ ὁ μέγας Βενιζέλος, ὁ ὁποῖος, ἀδιαφορώντας γιὰ τοὺς Ἀρμενίους καὶ τοὺς Ποντίους, ἐμπλέκοντας δὲ καὶ τὴν Ἑλλάδα στὴν ἐκστρατεία τῆς Οὐκρανίας, κατάφερε νὰ στερήσῃ τὸ σημαντικότερο στρατηγικὸ πλεονέκτημα γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Πρῶτον, τὸ βόρειο μέτωπο (Ἀρμενία καὶ Πόντος). Δεύτερον ἔκανε τοὺς μπολσεβίκους τοὺς πολυτιμότερους συμμάχους τῶ Τούρκων. (Καὶ τὸ τραγικὸ τῆς ἱστορίας εἶναι ὅτι τὸ Φόρεϊν Ὄφις εἶχε ἀποφασίσει τὴν ἐνίσχυσι τῆς κεμαλικῆς Τουρκίας ὡς ἀνάχωμα ἀκριβῶς στὴν ΕΣΣΔ... (Ἀλλὰ οὔτε τὸ τελευταῖο ἐλάμβανε ὑπ᾿ ὅψιν, παρὰ τὶς προειδοποιήσεις, ὁ Βενιζέλος, ὁ ὁποῖος ἠρκεῖτο ἀνευθύνως στὶς χωρὶς δεσμεύσεις ὑποσχέσεις τοῦ Λόυδ Τζώρτζ.)) Ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία, λοιπόν, δὲν ἦταν οὔτε στρατηγικῶς ἐνδεικνυόμενη ἐπιχείρησις, οὔτε... βασιλικὴ μεγαλοϊδεατικὴ ἀφροσύνη. Ἦταν ἀπεγνωσμένη τακτικὴ κίνησις, προκειμένου νὰ ἐπιτευχθῇ ἕνα ἰσχυρὸ κτύπημα κατὰ τοῦ Κεμὰλ καὶ νὰ ἐξαναγκασθῇ σὲ συμβιβασμό. Σὲ τίμιο συμβιβασμὸ γιὰ ἐμᾶς, σὲ μιὰ ὑπόθεσι προβληματική... Καί, κοντὰ ἔφθασαν τὰ παλληκάρια τοῦ Στρατοῦ μας, καὶ οἱ ἀρχηγοί τους, τοὺς ὁποίους οἱ βενιζελικοὶ πραξικοπηματίες (μὲ πρωτεργάτες τὸν ἀποκομήσαντα τὶς δάφνες τῆς... ὑποχωρήσεως (καὶ εὐθυνόμενο ἀκόμη καὶ γιὰ ἄρνησι ἐκτελέσεως διαταγῆς ἀνωτέρου, κατὰ τὴν ἀποκάλυψιν τοῦ Μαζαράκη- Αἰνιάν) καὶ τὸν μετέπειτα ἐμπνευστὴ τῶν γερμανοδοσιλογικῶν Ταγμάτων Ἀσφαλείας Γονατά) ἐδολοφόνησαν τὸ 1922. Ἀλλὰ εἶπα ἤδη, ἡ ἐπιχείρησις εἶχε ὑπονομευθεῖ ἤδη μὲ τὸ διχασμό. Τὰ ὑπόλοιπα (ποὺ δὲν εἶναι καθόλου ἀσήμαντα), ἔπονται.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ἀπέτυχε ἡ ἡρωικὴ ἐπιχείρησις, ἀλλὰ πλησίασε. Θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτύχῃ, φυσικά. Ὅλα εἶναι δυνατά. Ἀλλὰ μιὰ ἐκστρατεία δὲν ἀποφασίζεται ἐπειδὴ μπορεῖ καὶ νὰ ἐπιτύχῃ. Ἀποφασίζεται ὅταν ἔχει γίνει προεργασία καὶ ὑπάρχουν οἱ προϋποθέσεις νὰ ἐπιτύχει. Δὲν ἀποφασίζεται ἐπειδή... θὰ θριαμβεύσῃ καὶ πάλι τὸ «ἄστρο» τοῦ Βενιζέλου. Αὐτὸ λέγεται τυχοδιωκτισμός. Καὶ ἀποτέλεσμα ἔχει τὴν καταστροφή. Ὅσο γιὰ τὸ ὅτι ὁ Βενιζέλος «θα τὰ κατάφερνε καλύτερα», λυποῦμαι, ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι μεταφυσική, ὄχι ἱστορία. Ἐγὼ δὲν πιστεύω στὸ «ἄστρο» τοῦ Βενιζέλου. Καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι πῶς θὰ τὰ κατάφερνε καλύτερα. Ἐὰν μοῦ πεῖτε, δεδομένου τοῦ ἀποτέλεσματος, ὅτι πάντως σὲ αὐτὴν τὴν ὁλοκληρωτικὴ καταστροφὴ δὲν θα εἴχαμε φτάσει, εὐχαριστῶ πολύ. Τότε, καὶ ἐγὼ θὰ τὰ κατάφερνα καλύτερα. Ἀλλὰ καὶ ὁ Γούναρης, ἐὰν γύριζε τὸ ρολόι τὁῦ χρόνου πίσω, καὶ αὐτὸς θὰ τὰ κατάφερνε καλύτερα. Καὶ τὰ ζάρια νὰ ρίχναμε, καλύτερα θὰ τὰ καταφερναμε, σὲ σχέση μὲ τὸ χειρότερο δυνατὸ κακὸ ποὺ μᾶς ἐπεφύλαξε ἡ μοῖρα. Τὸ τὶ προϋποθέσεις ἐπιτυχίας εἶχε λοιπὸν ἐξασφαλίσει ὁ Βενιζέλος, τὸ γνωρίζουμε. Καὶ ἡ ἀπάντησις εἶναι, δυστυχῶς, τίποτε. Καὶ τοῦ τὸ ἔλεγαν εὐθέως, φίλοι καὶ ἐχθροί. Μερικὲς φορές, ὅταν ἀπεύφεγε τὴν ἐγωπαθὴ ἐμμονή του, τὸ ὁμολογοῦσε καὶ ὁ ἴδιος. Ἤξερε.

    Τοῦ τὸ εἶπε ὁ Τσώρτσιλ. Δὲν θὰ ἔχῃς καμμία βοήθεια. Τοῦ τὸ εἶπε ὁ Πουανκαρέ. Σώζονται τὰ τηλεγραφήματα, καὶ οἱ ἀναφορὲς τοῦ Ρωμανοῦ, τοῦ Παλαιολόγου καὶ τοῦ Πολίτη. (Ὁ δὲ Βενιζέλος -πρὶν τὶς Σέβρες ὅλα αὐτά- ὁμολογεῖ σὲ ἕνα τηλεγράφημά του ὅτι ἡ Τουρκία δὲν θὰ διαμελισθῇ τόσο εὔκολα, καὶ ἀπαντᾶ μὲ τηλεγράφημα (ἀρ. 9157) ὁ χαζὸς ΥπΕξ Πολίτης ὅτι εἶναι ἀναγκαῖο γιὰ τό... κόμμα τῶν Φιλελευθέρων νὰ πάρουμε κάτι ἀπὸ τὴν Μικρὰ Ἀσία, ἀλλιῶς... χάνουμε τὶς ἐκλογές! Καὶ παίρνει θάρρος ὁ Βενιζέλος καὶ ξεκινᾷ πάλι νὰ πείσῃ τοὺς ξένους ὅτι μὲ πόλεμο, χωρὶς καμμία βοήθεια, μόνοι μας πρέπει νὰ πατήσουμε στὴν Μ. Ἀσία (ἀλλιῶς θὰ χάσῃ τὸ κόμμα του τὶς ἐκλογές)... Στὸν Μοῦδρο τὸ 1918, ὅμως, ἡ Ἑλλὰς δὲν ἐξασφάλισε τίποτε... Μετά, ἡ Ἀγγλία καὶ οἱ ΗΠΑ εἶχαν ἤδη ἐξασφαλίσει ὅτι διεκδικοῦσαν καὶ δὲν εἶχαν κανέναν λόγο νὰ πολεμήσουν γιὰ χάρη μας. Μᾶς ἐζήτησαν μόνον προσωρινῶς τὸ 1919 νὰ ἀποβιβάσουμε ἕνα σῶμα στὴν Σμύρνη, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν μιὰ ἐπιπλοκὴ μὲ τοὺς Ἰταλούς. Ζητεῖ λοιπὸν ἐπιμόνως ὁ Βενιζέλος τὴν Σμύρνη, ὑποσχόμενος ὅτι θὰ πολεμήσῃ μόνος του τὸν Κεμὰλ χωρὶς καμμιὰ βοήθεια! (Αὐτὸ γιὰ τὸ ὁποῖο κατηγοροῦσαν μετὰ οἱ βενιζελικοὶ τὸν Γούναρη...) Πέφτει ὁ Κλεμανσώ, ἀναλαμβάνει ὁ Μιλλεράν, βροχὴ οἱ προειδοποιήσεις ὅτι αὐτὰ ποὺ ζητεῖ ὁ Βενιζέλος εἶναι παράλογα καὶ ὅτι δὲν θὰ ἔχει καμμία βοήθεια. Βενιζέλος (τηλεγρ. 11453, 12/2/1920: «Δὲν ἐσκέφθην ποτὲ νὰ ζητήσω τέτοια βοήθεια! Ἡ Ἑλλὰς χάρις εἰς τὸν στρατὸν της εἶναι εἰς θέσιν νὰ επιβάλῃ τὰς ἑλληνικὰς διεκδικήσεις!» Μόνη της! Σὲ δὲ ἐπιστολὴ τοῦ Πουανκαρὲ στὸν Κοσμετάτο, λέγει ὁ πρῶτος ὅτι προειδοποίησε τὸν Βενιζέλο ὅτι κατὰ τοὺς ἐπιτελεῖς του καὶ τὸν στρατάρχη Φός, ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔχει στρατιωτικὲς δυνατότητες ἐπιτυχίας, ἀλλά... «ὁ κ. Βενιζέλος μὲ βρῆκε πολὺ τουρκόφιλον»! Καὶ τὸν Πουανκαρέ! Ἀφροσύνη; Ἐγωπαθὴς ἐμμονὴ σὲ μιὰ τυχοδιωκτικὴ πολιτικὴ καί, λόγῳ τοῦ διχασμοῦ, ἀδυναμία ψυχραίμου ἐκτιμήσεως καὶ ἀναθεωρήσεως τῶν πραγμάτων; Τὶ νὰ πῇ κανείς! Τὸ φαιδρὸν ὅμως εἶναι ὅτι σήμερα ἀκόμη οἱ κληρονόμοι τοῦ βενιζελισμοῦ ἐπιμένουν νὰ γράφουν «ἱστορία» ἰσχυριζόμενοι ὅτι οἱ σύμμαχοι μᾶς ἐγκατέλειψαν ἐπειδὴ δὲν τοὺς ἄρεσε ἡ... φάτσα τοῦ Κωνσταντίνου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Τέλος, οἱ κρίσεις σου γιὰ τὴν βασιλεία ἐκφεύγουν τῆς παρούσης συζητήσεως, ὁπότε δὲν θὰ ἐπιμείνω, ἀλλὰ καὶ πάλι τὶς θεωρῶ λανθασμένες. Ὁ βασιλεὺς ἐνσάρκωσε ὄχι μόνον τὴν χειραφέτησι τοῦ νέου κράτους, ὑπῆρξε ἐγγυητὴς τῆς ἀσφάλειας καὶ τοῦ μέλλοντος ἑνὸς σχεδὸν θνησιγενοῦς κρατιδίου, τὸ ὁποῖο μὲ σωφρωσύνη καὶ ὑπερηφάνεια ὡδήγησε στὸν δρόμο τῆς ἀναπτύξεως καὶ τῆς ἀπελευθερώσεως τῶν ὑποδούλων ὁμοεθνῶν, ἀλλὰ ὑπῆρξε καὶ ὁ ἐνσαρκωτὴς τῆς Μεγάλης Ἰδέας γιὰ ἕναν ὁλόκληρο αἰῶνα. Μέχρι ποὺ οἱ ἐγωπαθεῖς Βενιζέλος καὶ Καραμανλῆς συγκρούστηκαν ὄχι μὲ τὸν θεσμὸ ἀλλὰ μὲ τὰ πρόσωπα καὶ ἐστράφησαν τελικῶς ἐναντίον τοῦ θεσμοῦ γιὰ νὰ μὴν μπαίνει τίποτε ἐμπόδιο στὴν ἰκανοποίησι τῆς ἐγωπάθειάς τους. Τὸ ποῦ ἔχει καταντήσει σήμερα ὁ δημόσιος πολιτικὸς βίος εἶναι ἐνδεικτικὸν τοῦ πόσο λείπει ἕνας θεσμὸς κύρους, ὁ ὁποῖος νὰ στέκῃ ὑψηλότερα ἀπὸ τὶς καθημερινὲς κομματικὲς μικρότητες καὶ τὴν διαπλοκή, καὶ νὰ συμβολίζῃ τὴν ἑνότητα καὶ τὴν συνέχεια τοῦ Ἔθνους. Αὐτό, βεβαίως, λίγοι τολμοῦν νὰ τὸ ὁμολογήσουν σήμερα (ἀκόμη καὶ στὸν ἐθνικιστικὸ χῶρο). Εἶναι προσωπική μου ἄποψις, ἀλλὰ ὅποιος μπορεῖ νὰ ξεφεύγῃ ἀπὸ τὴν συμβατικὴ σκέψι ἂς κρίνει ἐὰν εἶναι βάσιμο, ἔστω καὶ θεωρητικῶς, αὐτὸ ποὺ λέγω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ἀκόμη ἕνα ἐνδιαφέρον ἄρθρον:

    Η τύφλωση με τη Σμύρνη *

    Του Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου
    («Η Καθημερινή», 19-6-2009)

    H προσήλωση του Βενιζέλου στη Σμύρνη υπήρξε εξαρχής άστοχη, τόσο από στρατιωτική όσο και από οικονομική άποψη. Η στρατιωτική άποψη έχει συζητηθεί περισσότερο, επειδή συνδέεται άμεσα με την επέλευση της Μικρασιατικής Καταστροφής, που δικαίωσε με τον πιο τραγικό τρόπο τις αρνητικές εκτιμήσεις. Όπως είχε έγκαιρα διαγνώσει ο Ιωάννης Μεταξάς, η γεωγραφική διαμόρφωση της Δυτικής Μικράς Ασίας καθιστούσε προβληματική τη χάραξη «φυσικών» συνόρων που θα εξασφάλιζαν αποτελεσματική άμυνα. Κατά συνέπεια, για την Ελλάδα ήταν μακροπρόθεσμα δυσβάστακτο ή και εντελώς ανέφικτο να διατηρήσει τη Σμύρνη και τα παράλια της Μικράς Ασίας πολεμώντας διαρκώς με την Τουρκία, που δεν επρόκειτο ποτέ να συμφιλιωθεί με την απώλειά τους.

    Αντίθετα, η οικονομική άποψη δεν έχει συζητηθεί σχεδόν καθόλου, επειδή ακριβώς συνδέεται με την προοπτική που ματαίωσε η Καταστροφή, δηλ. με την προοπτική οριστικής ενσωμάτωσης της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος. Όπως είναι γνωστό, η οικονομική ακμή της Σμύρνης και κατ' επέκταση η οικονομική και πνευματική άνθηση του Ελληνισμού εκεί, πήγασε από τη σημασία που απέκτησε η πόλη ως το κύριο λιμάνι («πνεύμονας») για το εξωτερικό εμπόριο της Μικράς Ασίας. Αν όμως νέα κρατικά σύνορα είχαν αποκόψει τη Σμύρνη από την ευρύτερη μικρασιατική ενδοχώρα της, η πόλη θα είχε αναπόφευκτα μαραζώσει ως οικονομικό κέντρο.

    Συχνά δεν γίνεται κατανοητό ότι οι συνθήκες στις οποίες βασίστηκε η οικονομική και πολιτισμική άνθηση μιας πόλης ή μιας κοινότητας δεν είναι αιώνιες ούτε εγγυημένες. Ακόμη και σήμερα, η άκρατη νοσταλγία για τη Σμύρνη και τις άλλες «χαμένες πατρίδες» στηρίζεται στην άκριτη (αλλά και άρρητη) προϋπόθεση ότι τάχα οι τοπικές συνθήκες δεν θα είχαν μεταβληθεί ποτέ, αν δεν είχε μεσολαβήσει η Μικρασιατική εκστρατεία ή/και η Καταστροφή.

    Στη χώρα μας, η Ερμούπολη αποτελεί το πιο γνωστό και απλό παράδειγμα πόλης που άνθησε ως λιμάνι χάρη σε μια παροδική οικονομική συγκυρία. Μόλις αυτή πέρασε, η πόλη ουσιαστικά έμεινε υπέροχο άδειο σκηνικό. Περισσότερο συγκρίσιμη με τη Σμύρνη παρουσιάζεται η εύγλωττη περίπτωση της Θεσσαλονίκης, που μπορούσε και έπρεπε να είχε μελετηθεί μέχρι το 1919. Εξαιτίας των Βαλκανικών Πολέμων και των νέων κρατικών συνόρων που προέκυψαν, η Θεσσαλονίκη αποκόπηκε ξαφνικά από τη βαλκανική της ενδοχώρα. Αυτή την απότομη συρρίκνωση της οικονομικής της εμβέλειας διαπίστωσε και εισέπραξε προπαντός η ντόπια ισπανοεβραϊκή κοινότητα.

    Η Θεσσαλονίκη, ωστόσο, παρέμεινε σημαντική για τα γειτονικά κράτη (Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία), αφού δεν κατάφεραν τελικά να αποκτήσουν δική τους διέξοδο στο Αιγαίο. Το μαρτυρεί η λειτουργία ελεύθερης ζώνης για τη Γιουγκοσλαβία και η διεκδίκηση ανάλογης ρύθμισης από τη Βουλγαρία.

    Εντελώς αντίθετα, η εθνικιστική Τουρκία διέθετε απέραντη ακτογραμμή και πολλές επιλογές για την ανάπτυξη άλλων λιμανιών (όπως άλλωστε συνέβη). Ασφαλώς θα έκανε το παν ώστε το εξωτερικό της εμπόριο να παρακάμπτει εντελώς το ελληνικό λιμάνι, τη «Γκιαούρ Ιζμίρ». Χρειάζεται κάποτε να κατανοήσουμε επιτέλους ότι ένας από τους πιο άμεσους και εύλογους στόχους του τουρκικού εθνικισμού υπήρξε η απελευθέρωση των Τούρκων από την οικονομική εκμετάλλευση των Ρωμιών (και άλλων).

    Με τις συνθήκες αυτές, ήταν τελείως ανεδαφική η προσδοκία ότι η Σμύρνη, ως λιμάνι πλέον του ελληνικού κράτους, θα παρέμενε τάχα οικονομικός «πνεύμονας» της τουρκικής Μικράς Ασίας. Ακόμη και η ελεύθερη ζώνη στο λιμάνι της Σμύρνης, που προβλεπόταν ρητά από τη Συνθήκη των Σεβρών, θα ήταν για τους Τούρκους ιδεολογικά απαράδεκτη ή, το πολύ πολύ, μία εντελώς προσωρινή λύση. Κατά συνέπεια, η Σμύρνη θα είχε παρακμάσει ακατάσχετα, όπως η Ερμούπολη. Δεν θα την είχαν σώσει ούτε τα λαμπρά κτίρια ούτε η πνευματική της ζωή ούτε καν το φιλόδοξο ολοκαίνουργιο πανεπιστήμιό της.

    [συνέχεια στὸ ἑπόμενο]

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. [συνέχεια ἀπὸ τὸ προηγούμενο]

    Αν η εμμονή στη Σμύρνη υπήρξε εξαρχής λάθος, το λάθος δεν πληρώθηκε μόνο με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πληρώθηκε επίσης με τα «διαφυγόντα κέρδη» που μπορούσε διαφορετικά να είχε αποκτήσει και διατηρήσει η Ελλάδα, αν στη θέση της Σμύρνης είχε τεθεί εγκαίρως άλλος πρωταρχικός στόχος (ή συνδυασμός στόχων): Ανατολική Θράκη (με ή χωρίς την Κωνσταντινούπολη), Βόρεια Ηπειρος, Δωδεκάνησα ή και Κύπρος.

    Από τους στόχους αυτούς, ο πρώτος μπορεί να θεωρηθεί απολύτως ρεαλιστικός. Είναι μάλιστα γενικά παραδεκτό ότι, αν δεν είχε μεσολαβήσει η εμπλοκή και η συντριπτική ήττα της στη Μικρά Ασία, η Ελλάδα μπορούσε ασφαλώς να κρατήσει την Ανατολική Θράκη (έστω χωρίς την Κωνσταντινούπολη), τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά, ακόμη κι αν η κεμαλική Τουρκία αρνιόταν για απροσδιόριστο διάστημα να το αποδεχθεί. Για τη Βόρεια Ηπειρο και τα Δωδεκάνησα, αρκούσε ίσως ένα παζάρι με την Ιταλία την κατάλληλη στιγμή, παραπλήσιο με την (ανεφάρμοστη) συμφωνία Βενιζέλου - Τιτόνι τον Ιούλιο του 1919, αλλά με μία καίρια διαφορά: η Ελλάδα θα έπαυε να αποτελεί εμπόδιο για τις ιταλικές βλέψεις στη Μικρά Ασία και στην ίδια τη Σμύρνη. Τέλος, η Κύπρος αποτελούσε οπωσδήποτε τον πιο εφικτό στόχο. Η Μεγάλη Βρετανία την πρόσφερε, άλλωστε, στον Κωνσταντίνο τον Οκτώβριο του 1915 (μαζί με τη Δυτική Θράκη) με μοναδικό όρο να βοηθήσει επιτέλους η Ελλάδα τη Σερβία. Δεν θα την είχε αρνηθεί στον Βενιζέλο αν εκείνος την είχε ζητήσει, την κατάλληλη στιγμή, και δεν είχε τυφλωθεί από την απατηλή λάμψη της Σμύρνης.

    [*] Ο κ. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ανώνυμος12/12/13, 12:47 π.μ.

    Ἀντικειμενικότατο καὶ διαφωτιστικότατο.
    Σᾶς εὐχαριστῶ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ανώνυμος7/5/16, 10:36 μ.μ.

    «... ἐδῶ κυκλοφοροῦν ἀκόμη οἱ διακομματικοὶ μῦθοι περὶ τηλεγραφικῶν διαταγῶν Βενιζέλου πρὸς ἀρχιστράτηγον Κωνσταντῖνον (ἀποδεδειγμένα πλαστογραφηθέντων τοῦ 1917 !)»
    Ἀφοῦ πρόκειται γιὰ διαταγές, θὰ ἔπρεπε νὰ γράψει ὁ συγγράψας «ἀποδεδειγμένα πλαστογραφηθεισῶν».
    Ἐπὶ τῆς οὐσίας, ἡ θεωρία Μαυρογορδάτου γιὰ τὴν μὴ βιωσιμότητα τῆς Ζώνης τῆς Σμύρνης ἀντικρούεται ἐν μέρει ἀπὸ τὸ ἀντιπαράδειγμα τοῦ κράτους τοῦ Ἰσραήλ, μικρὸν μόνον μεγαλυτέρου τῆς Ζὼνης τῆς Σμύρνης κατὰ τὴν ἔκταση (καὶ ἴσου μὲ τὴν Πελοπόννησο). Ὄχι μόνον δὲν τὸ ἀπέπνιξε οἰκονομικῶς ἡ ἀποκοπή του ἀπὸ τὴν ἐχθρικὴ ἐνδοχώρα, ἀλλά, σήμερα, διατρέφει πληθυσμὸ 15πλάσιο ἐκείνου ποὺ διέτρεφε πρὶν Σιωνιστὲς ἐγκατασταθοῦν στὰ έδὰφη ἐκεῖνα καὶ κάνει καὶ σημαντικὲς ἐξαγωγὲς ἀγροτικῶν προϊόντων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

[comments moderated] Θὰ διαβάσω καὶ θὰ δημοσιεύσω τὸ σχόλιό σας τὸ συντομότερο δυνατόν. Σχόλια ἀγενῆ, ἄσχετα μὲ τὸ θέμα ἢ ἀνόητα, διαγράφονται.