«Tὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική· τὸ σπίτι φτωχικὸ στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου. Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου.» (Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Ἄξιον ἐστί»)

Σελίδες Πατριδογνωσίας - Περικλῆς Γιαννόπουλος - Ἡ Ἑλλὰς τοῦ ΟΧΙ - Ἀντίβαρο - Πολυτονικό
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ἀρχαία Ἑλλάς. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ἀρχαία Ἑλλάς. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο 26 Ιουλίου 2014

Ἡ τέλεια μύτη τῶν 106 μοιρῶν...

Ἰδανικὸ θέμα στὴν ἀρχαία ἀγορά -
πηγαδάκια μὲ τοὺς γλύπτες -
καὶ ἐπιχειρήματα -
ποὺ θὰ μείνουν σὰν αἰώνια
πρότυπα τῆς ὀμορφιᾶς -
καὶ τῆς τέχνης.
Δὲν ὑπάρχει καμμία ἀμφιβολία -
ὅτι ἰδανικὴ μύτη -
εἶναι καὶ θὰ εἶναι γιὰ πάντα -
ἡ ἀρχαία ἑλληνική.

Ἑλληνίς
(De Young Museum, San Francisco, California, USA)

* * *

Ἡ νεοτάξ -
ἡ δικτατορία τῶν ἀγορῶν καὶ τῶν
τραπεζῶν -
καθὼς ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὰ
ἑλληνικὰ πρότυπα -
βυθίζεται στὴν βαρβαρικὴ
ἀσχήμια!
Ἡ αὐτοκρατορία τῆς νεοτὰξ εἶναι
ἄσχημη σὰν ἐφιάλτης.

Ἡνίοχος, 478-474 π.Χ. (Μουσεῖον Δελφῶν)

* * *

Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ ὀμορφιά -
μὲ τὴν ὁποία
καμμία σχέσι δὲν ἔχει ἡ
χονδροειδὴς
Σκάρλετ Γιόχανσον -
εἶναι παναθρώπινη καὶ
αἰωνία. Ἰδεατὲς
πλατωνικὲς μορφές - ποὺ
φανερώνουν τὸν τρόπο
μὲ τὸν ὁποῖο -
εἶναι φτιαγμένος ὁ κόσμος.
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες -
ἔβλεπαν τὴν
παρθενικὴ Ἄρτεμι -
τὸν πάμφωτο Ἀπόλλωνα -
τὴν Ἀφροδίτη -
τὸν Ἑρμῆ -
στὸν οὐρανό -
προβάλλοντας καὶ
φανερώνοντας τὴν ὀμορφιὰ
τοῦ σύμπαντος.
Κανεὶς δὲν βλέπει στ᾿ ἄστρα
τὴν Γιόχανσον!
Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ ὀμορφιά -
δὲν εἶναι λάιφστάιλ -
δὲν κερδίζεται μὲ τὴν
ἐξαντλητικὴ γυμναστική - καὶ
τὴν δίαιτα -
ἀλλὰ μόνο μὲ τὴν ἀρετή.
Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ ὀμορφιά -
δὲν ἦταν ἕνα συντριπτικὸ
πρότυπο
τῆς ἐξωτερικῆς ἐμφάνισης -
ἀλλὰ ὁ δρόμος
γιὰ τὴν σύλληψι τοῦ
μυστικοῦ σχεδίου τῆς
δημιουργίας -
ὁ δρόμος πρὸς τὸν Θεό.

(Ἀνδρέας Φαρμάκις)

Θεοτόκος

* * *

Η μύτη σας έχει γωνία 106 μοιρών; Αν είστε γυναίκα, και λευκή, τέλεια!

Scarlett Johansson
Πάρτε γωνιόμετρο ή μοιρογνωμόνιο για να μετρήσετε την τέλεια μύτη -ελπίζοντας η δική σας να σχηματίζει στην άκρη της γωνία ακριβώς 106 μοιρών, σε σχέση με το υπόλοιπο πρόσωπο.

Αυτή είναι η ιδανική μύτη για λευκές γυναίκες, υποστηρίζουν Αμερικανοί χειρουργοί του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, που έκαναν σχετική έρευνα και δημοσίευσαν το πόρισμά τους στο περιοδικό «JAMA Facial Plastic Surgery», εξηγώντας ότι η γωνία μετριέται αν κανείς ενώσει με μια γραμμή τα χείλη, την άκρη της μύτης και το μέτωπο, σχηματίζοντας έτσι ένα ιδεατό τρίγωνο. Οι Αμερικανοί σχολιάζουν ότι η γωνία των 106 μοιρών που χαρίζει την ιδανική μύτη κάνει τις γυναίκες ελαφρώς ψηλομύτες... όπως άλλωστε είναι η Σκάρλετ Γιόχανσον, η Κέιτ Μπέκινσεϊλ και η δούκισσα του Κέμπριτζ, Κάθριν. Οι Αμερικανοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι όταν μία μύτη σχηματίζει γωνία μεγαλύτερη των 90 και έως 106 μοιρών τονίζεται η θηλυκότητα του γυναικείου προσώπου, ενώ μύτες που γέρνουν προς τα κάτω, δηλαδή έχουν στην άκρη τους μια γωνία μικρότερη των 90 μοιρών, σύμφωνα με τους επιστήμονες, φαίνονται πιο μακριές και πιο «ανδρικές».

(πηγή: ΑΜΠΕ)

(Ἱω Ν., «Η μύτη σας έχει γωνία 106 μοιρών; Αν είστε γυναίκα, και λευκή, τέλεια!», ἐφημ. «Ἐλευθεροτυπία», 28-6-2014)

Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012

Ἡ εὐτραπελία (χιοῦμορ) τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων

   «Οἱ δυσκολίες τῆς ζωῆς», ἔγραφε ὁ φιλόσοφος Ἰ. Κάντ, «ἀντιμετωπίζονται συνήθως μὲ τρεῖς τρόπους: τὴν ἐλπίδα, τὸ ὄνειρο καὶ τὸ χιοῦμορ».

   Ἡ ξένη λέξη «χιοῦμορ» (ἀγγλ.-γαλλ. humour, γερμ. humor) ἔχει, ὡς γνωστόν, ἑλληνικὴ προέλευση, ἀφοῦ ἡ λατινικὴ humor (umor) ποὺ ἀποδίδει προέρχεται ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ χυμός. Κατὰ τὴν Ἱπποκρατικὴ Ἰατρικὴ «χυμοί» εἶναι τὰ τέσσερα ὑγρὰ στοιχεῖα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, δηλ. τὸ αἷμα, τὸ φλέγμα, ἡ κίτρινη καὶ ἡ μέλαινα χολή, μὲ τὴν σύμμετρη μίξη τῶν ὁποίων διατηρεῖται ἡ ὑγεία, ἐνῶ ἀντίθετα ἐπέρχεται ἡ νόσος. Ἀπὸ τὸν Γαληνὸ (2ος αἰ. μ.Χ.) ἡ θεωρία αὐτὴ ἔγινε γνωστὴ στὸν Μεσαίωνα, ἐφαρμόσθηκε δὲ καὶ στὴν ψυχολογία, μὲ τὴν θεωρία περὶ τῶν τεσσάρων τύπων τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὸν καθένα ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς χυμούς (ἢ umores), ἡ ὁποία ἀπαντᾶ καὶ σὲ συγγραφεῖς ἀκόμη καὶ τοῦ 17ου αἰ. Στὸ τέλος τοῦ 16ου αἰ. ὁ Ἄγγλος συγγραφέας Ben Jonson (1572-1637) διετύπωσε μὲ τὰ ἔργα του (κωμωδίες) «Everyman in his humour» (1598) καὶ «Everyman out of his humour» (1599) τὴν θεωρία ὅτι ἡ κωμικὴ συμπεριφορὰ τῶν ἀνθρώπων ὀφείλεται στὴν ἀνομοιομερῆ μίξη τῶν «χυμῶν» τοῦ σώματος.

   Θὰ ἄξιζε νομίζω τὸν κόπο νὰ μελετήσει κανεὶς τὴν σημασιολογικὴ ἐξέλιξη τῆς ἔννοιας ὅπως καὶ τὰ διάφορα εἴδη τοῦ χιοῦμορ ποὺ διαμορφώθηκαν στὴν νεώτερη εὐρωπαϊκὴ λογοτεχνία σὲ σύγκριση μὲ τὰ ἀντίστοιχα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Ξεχωριστὴ θέση πρέπει νὰ ἔχει στὴ σύγκριση αὐτὴν ἡ ἴδια ἡ γενικὴ ἀντίληψη ποὺ εἶχαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες γιὰ ὅ,τι ὀνομάζουμε ἐμεῖς σήμερα χιοῦμορ: Εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς τρόπους ἔκφρασης μιᾶς κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς ἡ ὁποία ἔχει τρία βασικὰ χαρακτηριστικά: τὴν κοινωνικότητα, τὴν πνευματικὴ εὐστροφία καὶ τὴν καλαισθησία. Ἡ συμπεριφορὰ αὐτὴ ὀνομαζόταν «εὐτραπελία» καὶ περιγράφεται μάλιστα ἀπὸ τὸν Ἀριστοτέλη («Ἠθικὰ Νικομάχεια», II, 7, 1108a, 23 κ.ἑξ.) ὡς «ἀρετή», δηλαδὴ ὡς ἡ ἱκανότητα νὰ εἶναι κανεὶς εὐχάριστος μὲ χάρη («περὶ τὸ ἡδὺ ἐν παιδιᾷ») σὲ φιλικὴ συναναστροφή, μὲ τὴν ὁποία ἀποφεύγονται δύο ἀκρότητες: ἡ «βωμολοχία» (τὸ νὰ ἀστεΐζεται ἀδιάντροπα) ἀπὸ τὴ μιὰ μεριά, ἡ «ἀγροικία» (τὸ νὰ εἶναι ἄξεστος) ἀπὸ τὴν ἄλλη. Τὴν ἀντίθεση καὶ πρὸς τὰ δύο δηλώνει ἐπίσης ἡ ἔννοια «ἀστεῖος» (παράγωγο ἀπὸ τὴν λέξη «ἄστυ») ἡ ὁποία σημαίνει τὸν «πολιτισμένο» κάτοικο τῆς πόλης σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὸν «ἄγροικο» (τὸν ἄξεστο «χωριάτη»), ὅπως καὶ τὸ κομψὸ («ἀστεῖον») εὐφυολόγημα, ποὺ διακρινόταν γι᾿ αὐτὸ ἀπὸ ὅ,τι προκαλοῦσε ἁπλῶς τὸ γέλιο (καὶ καλοῦνταν «τὸ γέλοιον»«γελοῖον»). Ἀστεϊσμοὶ ποὺ γίνονταν γιὰ νὰ πειράξουν λέγονταν συνήθως «σκώμματα»· δύο ἄλλοι χαρακτηρισμοὶ -σπάνιοι, ὡστόσο ἐνδεικτικοὶ- εἶναι ἡ «μωκία» (ἡ λέξη ἀποδίδει τὸν ἦχο ποὺ παράγει ἡ γκαμήλα) καὶ ἡ «ρωποπερπερήθρα» («ρῶποι» = μικρῆς ἀξίας πράγματα, «ψιλικά»).

(Ἰω. Σ. Τουλουμάκος, «Τρόποι ζωῆς καὶ χιοῦμορ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων», τ. Α', Εἰσαγωγή, σελ. 25, 32-34, ἐκδ. Ζῆτρος, Θεσσαλονίκη 2003, ISBN 960-7760-93-X)

* * *

Ὁ «πραγματικὸς θεῖος» καὶ ὁ «ἄγνωστος πατέρας» ἢ ὁ δογματισμὸς τοῦ κομμουνισμοῦ καὶ ἡ ἄγνοια τῆς ἀνθρώπινης φύσης

   Ἡ περίφημη -καὶ πολυσυζητημένη- κριτικὴ ποὺ ἀσκεῖ ὁ Ἀριστοτέλης στὰ «κομμουνιστικὰ» στοιχεῖα τῆς ἰδανικῆς πολιτείας, τὴν ὁποία συνθέτει ὁ Πλάτων στὸ ἔργο του «Πολιτεία», βασίζεται κατὰ κύριο λόγο στὴν ἄποψη τοῦ φιλοσόφου γιὰ τὴν κατάργηση τῆς οἰκογένειας (ὅπως καὶ τῆς ἰδιοκτησίας). Μὲ ἐντυπωσιακὴ παραστατικότητα ὁ Ἀριστοτέλης περιγράφει τὴν σύγχυση ποὺ θὰ προκύψει ἂν ἐκλείψουν οἱ παραδοσιακές, στὴν οἰκογένεια βασιζόμενες, συγγενικὲς σχέσεις, παρατηρώντας πὼς «γιὰ τὸν καθένα πολίτη θὰ ὑπάρχουν χίλιοι γιοὶ καὶ μάλιστα ἔτσι ὥστε ἀπὸ τὸν ὁποιονδήποτε τυχόντα πατέρα νὰ θεωρεῖται ὁ ὁποιοσδήποτε τυχών, γιός· γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο θὰ ἀδιαφοροῦν οἱ μὲν γιὰ τοὺς δὲ καθ᾿ ὅμοιο τρόπο» ἐνῶ λίγο παρακάτω συμπεραίνει: «γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν εἶναι καλύτερο νὰ ἔχει κάποιος ἕναν πραγματικὸ ἀνεψιὸ παρὰ ἕναν μὲ μιὰ τέτοια (δηλ. τὴν «κομμουνιστικὴ») ἀντίληψη γιό». («κρεῖττον γὰρ ἴδιον ἀνεψιὸν εἶναι ἢ τὸν τρόπον τοῦτον υἱόν.» Πολ. ΙΙ, 3, 1261b 38-40, 1262a 13-14)

   Τὸ ἀστεῖο γίνεται καλύτερα κατανοητό, ἐὰν διακρίνει κανεὶς σὲ αὐτὸ ἕναν ὑπαινιγμὸ κατὰ τοῦ ἰδίου τοῦ Πλάτωνος: Ὁ Πλάτων, ὡς γνωστόν, διόρισε διάδοχό του στὴν Ἀκαδημία τὸν ἀνεψιό του Σπεύσιππο καὶ ὄχι τὸν Ἀριστοτέλη, ὁ ὁποῖος λίγο ἀργότερα ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ἀθήνα γιὰ νὰ ἐπιστρέψει μετὰ ἀπὸ 12 χρόνια καὶ νὰ ἰδρύσει ἐκεῖ τὴν δική του Σχολή.

(Ἰω. Σ. Τουλουμάκος, «Τρόποι ζωῆς καὶ χιοῦμορ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων», τ. Α', κεφ. XXX, «Εἰρωνία καὶ χιοῦμορ τοῦ Ἀριστοτέλη», σελ. 347-348, ἐκδ. Ζῆτρος, Θεσσαλονίκη 2003, ISBN 960-7760-93-X)

Σάββατο 13 Αυγούστου 2011

13 Αὐγούστου τοῦ 490 π.Χ.

Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι
χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν.

13 Αὐγούστου τοῦ 490 π.Χ., Μαραθών [1]. Ἡ νεαρὴ -μόλις περὶ τὸ 508 π.Χ. εἶχε γίνει ἡ δημοκρατικὴ μεταρρύθμισις τοῦ Κλεισθένους- καὶ πανάρχαια -κρατοῦσε ἀπὸ τότε ποὺ ἡ ἴδια ἡ γῆ ἐγέννησε τὸν Κέκροπα καὶ τὸν Ἐριχθόνιο· στὸν δὲ ἱερὸ βράχο ἔθαλλε πάντοτε τῆς Παλλάδος ἡ ἐλαία καὶ ὁρατὰ ἦταν τὰ σημάδια τῆς τρίαινας τοῦ Ποσειδῶνος- Ἀθήνα, μὲ τὴν τὴν ἁγνὴ ὁρμὴ τοῦ νέου πολιτεύματος ἀλλὰ καὶ τὴν ἀρχοντιὰ τῆς ἀριστοκρατικῆς κληρονομιᾶς, ἐστάθη, μαζὶ μὲ τὶς συμμάχους Πλαταιές, πρόμαχος τῶν Ἑλλήνων στὴν κοσμοϊστορική, ὅπως θὰ ἀπεδείκνυαν οἱ ἑπόμενοι αἰῶνες, σύγκρουσι τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας.

Εἶχε προηγηθῇ ἡ πεφωτισμένη τυραννίδα τοῦ Πεισιστράτου, ὁ ὁποῖος πρῶτος στὰ ἱστορικὰ χρόνια ἐστήριξε τοὺς ἁπλοὺς πολίτες καὶ ἐδυνάμωσε μὲ ἔργα σημαντικὰ τὴν πόλιν. Ἀκολούθησαν ταραχές, ἀλλὰ ἡ πόλις μποροῦσε ἀκόμη νὰ καθαίρεται ἀπὸ τὰ κυλώνεια ἅγη. Ὁ Δράκων μὲ σκληρότητα καὶ ὁ Σόλων μὲ σοφία ἐπανέφεραν τὴν εὐνομία καὶ τὴν πρόοδο. Καὶ ἡ μεταρρύθμισις τοῦ Κλεισθένους ἔδωσε τὴν πρωτοκαθεδρία στὸν δῆμο.

Τέλος τῶν ἀρχαϊκῶν χρόνων. Μεταξὺ τῆς ἀρχαίας βασιλείας καὶ ἀριστοκρατίας καὶ τῆς δημοκρατίας. Μὲ τὰ καλύτερα ἴσως στοιχεῖα καὶ τῶν δύο πολιτευμάτων. Στιγμὴ μεταβατικὴ καὶ στιγμὴ κορυφώσεως. Μὲ ζωντανὴ τὴν πανάρχαια, ἱερὴ κληρονομιά, τὴν ἀρχοντιὰ καὶ τὴν ἀριστο-κρατία, τὸν ρομαντισμὸ -ἂν ἐπιτρέπεται ὁ ὅρος- τοῦ παρελθόντος -ποτὲ δὲν διέσπασαν πλήρως οἱ Ἀθηναῖοι τὴν συνέχεια καὶ δὲν ἀπεμπόλησαν τὴν κληρονομιά τους-, ἀλλὰ καὶ τὸν δῆμο, δῆμο πολιτῶν, στὸ προσκήνιο· πρὶν τὴν ριζοσπαστικὴ δημοκρατὶα καὶ τὴν δημαγωγία καὶ τὴν ἀλαζονία ποὺ στὸ τέλος τοῦ αἰῶνος θὰ ἔφερνε τὴν πτῶσι. Μὲ τὸν στρατηγὸ Μιλτιάδη ἐκλεκτὸ τοῦ δήμου -κατ᾿ ἀξίαν- στὴν ἡγεσία, ἀλλὰ τὸν ἄρχοντα πολέμαρχο Καλλίμαχο ἐπὶ κεφαλῆς. Μὲ τὸ σολώνειον μέτρον καὶ τὴν σοφία νὰ κρατᾷ τὴν ἰσορροπία καὶ νὰ συνέχῃ τὴν πόλιν.

Τύμβος Μαραθωνομάχων
Ἴσως γιὰ αὐτὸ ὁ γράφων συγκινεῖται ἰδιαιτέρως ἀπὸ τὴν κοσμοϊστορικὴ ἐκείνη στιγμή, δυόμιση χιλιάδες χρόνια ἀκριβῶς πρὶν ἀπὸ σήμερα [1], ὅπου ἡ κλαγγὴ τῶν ἀσπίδων τῆς ἐφορμούσης φάλαγγος τῶν ὁπλιτῶν ξυπνοῦσε τοὺς θεοὺς καὶ συνετάραζε τοῦς αἰῶνες. Καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἥρωες τοῦ Μαραθῶνος, τὸν δαιμόνιο στρατηγικὸ νοῦ Μιλτιάδη, τὸν Κυναίγειρο ποὺ μὲ θεία μανία ἐδίωκε καὶ ἐξόντωνε τοὺς εἰσβολεῖς ὣς καὶ τὸ καράβι τους μὲ χέρια καὶ δόντια ἁρπάζοντας, τὸν ἀδελφό του Αἰσχύλο, ὁ ὁποῖος τὸ μαραθώνιον ἄλσος μόνον ἐπέλεξε νὰ ἀναφέρῃ στὸ ταφικό του μνῆμα [2], τὸν μυθικὸ ὁπλίτη-ἀγρότη Ἐχετλαῖο, τὸν φτεροπόδαρο ἡμεροδρόμο Φειδιππίδη καὶ τὸν θρυλικὸ μαραθωνοδρόμο ὁπλίτη ποὺ ἐξέπνευσε μὲ τὸ «νενικήκαμεν» στα χείλη, ὁ γράφων εἶχε πάντοτε προσωπικὴ συμπάθεια στὸν πολέμαρχο Καλλίμαχο.

Τρόπαιον Καλλιμάχου
Τί συνετέλεσε στὴν προτίμησι αὐτήν; Τὸ ὡραῖο καὶ ταιριαστὸ ὄνομα τοῦ ἄρχοντος πολεμάρχου, κατ᾿ ἀρχάς; Ἡ ἐνσάρκωσις στὸ πρόσωπό του τοῦ παλαιοῦ, ὁμηρικοῦ θὰ λέγαμε, ἄρχοντος-ἥρωος; Καὶ περισσότερο ἀκόμη ὅτι στοιχεῖον ἀρχοντιᾶς τοῦ πολεμάρχου, πραγματικῆς εὐγενείας, κατεδείχθη ὄχι ἡ ἐπιβολὴ τῆς ἐξουσίας καὶ ὁ ἐγωισμός (βλέπετε τὴν σοφὴ ἀποδοχὴ καὶ ἐπιδοκιμασία ἀπὸ τὸν πολέμαρχο τῆς στρατηγίας τοῦ Μιλτιάδου), ἀλλὰ ἡ συμμετοχή του στὴν μάχη ὡς ὁπλίτης πρῶτος μεταξὺ ἴσων ὁπλιτῶν καὶ ἡ θυσία; Ὅλα αὐτά.

Τιμή, λοιπόν, στὸν Μιλτιάδη, στὸν Κυναίγειρο, στὸν Αἰσχύλο καὶ στὸν πολέμαρχο Καλλίμαχο. Τιμὴ στὸν Φειδιππίδη καὶ στὸν Εὐκλῆ καὶ στὸν Ἐχετλαῖο. Τιμὴ στὸν Ἀθηναῖο ὁπλίτη-πολίτη. Τιμὴ στοὺς ἥρωες καὶ στοὺς θεοὺς ποὺ ἐμψύχωσαν καὶ πολέμησαν στοὺς ἀνθρώπους δίπλα στὸ μαραθώνιον ἄλσος· στὸν Θησέα καὶ στὸν Ἡρακλῆ, στὸν Πᾶνα καὶ στὸν τρομερὸ Ἄρη, στὴν Ἀθηνᾶ Παλλάδα ποὺ τὸ δόρυ μὲ τὴν σκέψι κυβερνοῦσε. Τιμὴ στὴν μητέρα Γαῖα ποὺ ἐγέννησε καὶ ἔπλασε καὶ θεούς, καὶ ἥρωες καὶ προγόνους.

Οὐ καταισχυνῶ ὅπλα τὰ ἱερά. Ἵστορες οἱ θεοὶ Ἄγλαυρος, Ἑστία, Ἐνυώ, Ἐνυάλιος Ἄρης καὶ Ἀθηνᾶ Ἀρεία, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη, Ἡρακλῆς, ὅροι τῆς πατρίδος πυροί, κριθαί, ἄμπελοι, ἐλάαι, συκαῖ.

* * *

13 Αὐγούστου 1999 μ.Χ., ΚΕΥΠ Λαμίας. Ὀνομάζονται οἱ νέοι Δόκιμοι Ἔφεδροι Ἀξιωματικοί. Στοὺς τέσσερις μῆνες τῆς ἀπαιτητικῆς ἐκπαιδεύσεως ποὺ εἶχαν προηγηθεῖ, ὁ νεαρὸς ΥΕΑ εἶχε προσέξει γιὰ πρώτη φορὰ τὴν ἡμερομηνία «13 Αὐγούστου 490 π.Χ.», μεταξὺ ἄλλων ἱστορικῶν καὶ στρατιωτικῶν πληροφοριῶν, στὸ ἐγχειρίδιο ποὺ ἔπρεπε νὰ ἀποστηθίσουν οἱ ἐκπαιδευόμενοι. Ὅταν ὡς ἡμερομηνία τῆς ὀνομασίας ὁρίστηκε ἡ 13η Αὐγούστου, δὲν τοῦ διέφυγε ἡ σὐμπτωσις. Τὴν ἡμέρα ἐκείνη, μαζὶ μὲ τὴν ἀρμόζουσα ὑπερηφάνεια καὶ συγκίνησι τῆς περιστάσεως, ἔνιωθε βαθιὰ μέσα του καὶ κάτι περίεργο, κάτι ποὺ δὲν τολμοῦσε καλὰ-καλὰ νὰ τὸ ὁμολογήσῃ στὸν ἑαυτό του. Ἔνιωθε σὰν νὰ ἐλάμβανε τὰ ὅπλα καὶ τὸ Χρέος ἀπὸ ἐκείνους. Τὸν ἐβάραινε ἡ τιμή, διότι ἤξερε ὅτι δὲν εἶναι ἄξιός τους. Ἀλλὰ καὶ τὸν ἐφλόγιζε ἡ θέλησις νὰ κάνῃ ὅ,τι μπορεῖ γιὰ νὰ μὴν τοὺς ντροπιάσῃ. Ἴσως ποτὲ δὲν ἔκανε ἀρκετά. Ἀλλὰ δὲν ἔχασε ποτὲ τὴν βεβαιότητα ὅτι ἡ ἀλυσίδα, τῆς ὁποίας ὁ ἴδιος δὲν ὑπῆρξε παρὰ ἕνας ἀσήμαντος κρίκος, θὰ συνεχισθῇ.

* * *

Σημειώσεις:
[1] Ἡ 13η Αὐγούστου 490 π.Χ. θεωρεῖται ἡ πιθανότερη ἡμερομηνία διεξαγωγῆς τῆς μάχης, ἀλλὰ φυσικὰ μόνον ὑποθέσεις εἶναι δυνατές. (Βλ. σχετικῶς Χ. Βάρβογλης, «Πότε ἀκριβῶς ἔτρεξε ὁ Φειδιππίδης;», «Τὸ Βῆμα», 29-8-2004, καθὼς καὶ «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους» τῆς Ἐκδοτικῆς Ἀθηνῶν.) Δεύτερη πιθανὴ ἡμερομηνία γιὰ τὴν μάχη εἶναι ἡ 12η Σεπτεμβρίου. Ἡ ἐπέτειος τῶν 2.500 χρόνων ἑορτάστηκε μὲ ἐπισημότητα πέρισυ, χάριν τοῦ εὐκολομνημόνευτου τῶν ἀριθμῶν 490-2010, ἀλλὰ βεβαίως τὰ 2.500 χρόνια συμπληρώνονται ἐφέτος, ἀφοῦ τὸ ἡμερολόγιό μας δὲν περιλαμβάνει ἔτος μηδέν. Οἱ ἀριθμοὶ αὐτοί, ὅμως, εἴτε ἔτσι εἴτε ἀλλιῶς, σημασία ἔχουν ὡς κεντρίσματα γιὰ νὰ νιώσουμε τὴν οὐσία.

[2] Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει / μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας· / ἀλκὴν δ᾿ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι / καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.
Ὁ Ρένος Ἀποστολίδης ἀπαγγέλει καὶ σχολιάζει τὸ «Νέοι τῆς Σιδῶνος 400 μ.Χ.» τοῦ Κ.Π. Καβάφη.

Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2010

Γιὰ τὰ Ἠλύσια Πεδία μὲ ἕνα εὐχαριστῶ στὴν Ἑλλάδα...

Ἀγόρασα πρὸ ὁλίγων ἡμερῶν καὶ διάβασα τὸ τελευταῖο βιβλίο τῆς Ζακλὶν ντὲ Ρομιγύ. Σὲ 152 σελίδες, μιὰ τελευταία κατάθεσις ψυχῆς τῆς μεγάλης ἑλληνίστριας γι᾿ αὐτὰ στὰ ὁποῖα ἀφιέρωσε τὴν ζωή της, μιὰ τελευταία προσφορὰ σὲ ὅλους μας.

Jacqueline de Romilly (26 Μαρτ. 1913 - 18 Δεκ. 2010)

Ἡ Ζακλὶν ντὲ Ρομιγὺ ἔφυγε ἐχθὲς Σάββατο γιὰ τὰ Ἠλύσια Πεδία, ἔχοντας γράψει τὴν τελευταία λέξι γιὰ τοὺς Ἕλληνες καὶ τὴν Ελλάδα ποὺ ἀγάπησε: εὐχαριστῶ.

Ἐμεῖς εὐχαριστοῦμε, Ζακλίν!

Παραθέτω ἀπὸ τὸ ὡραῖο αὐτὸ βιβλιαράκι τὰ περιεχόμενα, τὴν εἰσαγωγὴ καὶ τὸ συμπέρασμα.

Ζακλὶν ντὲ Ρομιγύ, «Τὸ ἀνθρώπινο μεγαλεῖο στὸν αἰῶνα τοῦ Περικλῆ», ἐκδ. Ὠκεανίδα, Ἀθήνα 2010
(Jacqueline de Romilly, «La grandeur de l’homme au siècle de Périclès», éditions de Fallois, Paris 2010)


* * *

Περιεχόμενα

Εἰσαγωγή

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΡΓΑ
Α'. Οἱ κατακτήσεις τοῦ πολιτισμοῦ
Β'. Θουκυδίδης, «ἕνα παντοτινὸ ἀπόκτημα» (κτῆμα ἐς ἀεί): Οἱ δυνατότητες τῆς εὐφυΐας καὶ τῆς λογικῆς
Γ'. Ἡ ἠθική

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ
Δ'. Ἡ τραγικὴ μοῖρα τοῦ ἥρωα
Ε'. Τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἐκμηδενισμένου ἥρωα
ΣΤ'. Ἀντιμετωπίζοντας τὸν ἥρωα, μιὰ νέα ἠθική

Συμπέρασμα
Σημειώσεις

* * *

Εἰσαγωγή (σελ. 11-15)

Κάθε χρόνο χιλιάδες νέοι πηγαίνουν στὴν Ἑλλάδα χωρίς νὰ γνωρίζουν τίποτε γιὰ τὸ παρελθόν της. Βρίσκουν ἐλκυστικὰ τὰ τοπία, τὴ θάλασσα καὶ τὸ κλίμα καὶ θέλουν ἁπλῶς νὰ γνωρίσουν ἀπὸ κοντὰ αὐτὴ τὴν τόσο ξακουστὴ χώρα. Ἂς φανταστοῦμε, ἂν δὲν ἔχετε ἀντίρρηση, δύο τέτοιους νεαροὺς τουρίστες. Ἔχουν κάποια παιδεία, σύγχρονη καὶ ἐπὶ τεχνικῶν θεμάτων, ἡ ὁποία εἶναι καὶ ἡ σημερινὴ παιδεία, δὲν ἔχουν ὅμως ἄμεση σχέση μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία. Ἔχουν τὰ μάτια τους ὀρθάνοιχτα, ἕτοιμοι νὰ μαγευτοῦν ἀπὸ καθετί. Τόσα σπουδαῖα μέρη, τόσο πολλὰ ἱερὰ ποὺ μπορεῖ νὰ ἐπισκεφθεῖ κανείς, σὲ τοποθεσίες ποὺ τὸ ὄνομά τους εἶναι διάσημο, ὅπως ἡ Ὀλυμπία καὶ οἱ Δελφοί, ἀλλὰ καὶ τόσες ἄλλες.

Μέσα στὸν ἐνθουσιασμό τους λένε ὁ ἕνας στὸν ἄλλον:

«Πόσα αγάλματα! Πόσο πολλοὶ ναοί! Κι ὅλοι τους περίτεχνα χτισμένοι μ᾿ αὐτὸ τὸ ὄμορφο μάρμαρο ποὺ λάμπει ἀψηφώντας τὸν χρόνο! Καμμιὰ ἄλλη χώρα δὲν κατάφερε κάτι τέτοιο. Δὲν σκέφτεσαι κι ἐσὺ ὅτι σ᾿ αὐτὴ τὴν προσπάθεια, σ᾿ αὐτὰ τὰ ἔξοδα -στὸ νὰ ἐπιζητοῦν τὴν τέχνη, τὴν ἀέναη διάρκεια καὶ τὸ κάλλος- ἐμπεριέχεται μιὰ ξεχωριστὴ ἐπιθυμία νὰ ἀφήσουν τὴ σφραγίδα τους καὶ νὰ δείξουν στὶς ἐπερχόμενες γενιές πόσο ὑπέροχος μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Καὶ οἱ Ἕλληνες θέλησαν νὰ ἀφήσουν αὐτὰ τὰ ἴχνη σχεδὸν παντοῦ. Ὑπάρχουν ἑλληνικοὶ ναοὶ στὴν Ἰσπανία, τὴ Σικελία, τὴ Βόρειο Αφρική καὶ τὴ Μικρὰ Ἀσία, ἀκόμη καὶ στὴν Κεντρικὴ Ἀσία. Μοῦ ᾿χουν πεῖ ὅτι ἀνακαλύφθηκαν Γυμνάσια καὶ ἑλληνικὰ κτήρια μέχρι καὶ στὴν Ἰνδία. Τέτοια αὐτοπεποίθηση ἢ, μᾶλλον, τέτοια πίστη στὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου! Γιὰ νὰ κατασκευάσουν τοὺς ναούς τους, ὑπολόγιζαν καὶ τὴν παραμικρὴ λεπτομέρεια, τὴν ἀπόσταση ἀνάμεσα στὶς κολόνες καὶ τὴν ἔνταση τῶν κιόνων, προκειμένου νὰ διορθώσουν τὶς παραμορφώσεις ἐξαιτίας τῆς προοπτικῆς καὶ νὰ διατηρήσουν μιὰ συνολικὴ ἁρμονία. Ὅλα αὐτὰ ἐπέζησαν ἀπὸ τὶς ἐπιδρομές, τὶς πυρκαγιὲς καὶ τοὺς σεισμούς, καὶ σήμερα προκαλοῦν ἀκόμη τὸν θαυμασμό μας».

Κι ὁ ἄλλος τότε ὑπερθεματίζει:

«Σκέψου τὶς ἐπιγραφές, ἐπίσης. Ἐκεῖνες τὶς τεράστιες ἐπιγραφές ποὺ εἶναι σκαλισμένες μὲ μεγαλοπρέπεια στὴν πέτρα, μὲ ὄμορφα κεφαλαῖα γράμματα. Ὑπάρχει ἕνας μεγάλος ἀριθμὸς ἀπὸ αὐτές, ἀπ᾿ ὅ,τι λένε, ποὺ φυλάσσονται στὰ μουσεῖα σε ὁλόκληρο τὸν κόσμο, ἀκόμη καὶ στὴν Ἀσία ἀλλα καὶ τὴν Ἀφρική. Δὲν εἶναι κι αὐτὴ ἡ σφραγίδα ἑνὸς λαοῦ ποὺ θέλει νὰ νικήσει τὴ λήθη καὶ νὰ κάνει τὴν ἀνάμνησή του νὰ διαρκέσει; Καὶ τὰ ἀγάλματα τῶν νεαρῶν ἀθλητῶν -νέοι εὐθυτενεῖς, περήφανοι, ἕτοιμοι νὰ κινηθοῦν μὲ ὁρμή- τὰ ὁποῖα ὀνομάζονται Κοῦροι. Ὅπως, ἐπίσης, κι ἐκεῖνες οἱ γυναικεῖες μορφὲς στὸ Μουσεῖο τῆς Ἀκρόπολης, μὲ τὰ οὐδέτερα χαρακτηριστικά, μὲ μιὰ μοναδικὴ ὀμορφιὰ ὅμως, ποὺ ὅλες ἔχουν τὴ δική τους χάρη, τὴ γοητεία τους, τὸ παράστημά τους, ἀλλὰ καὶ μιὰ διακριτικὰ αἰδὼ ἡ καθεμιά. Ἐξακολουθοῦν νὰ μᾶς καθηλώνουν μὲ τὴν παρουσία τους. Καὶ ὅλες ἐκεῖνες οἱ ἀναπαραστάσεις τῶν θεῶν ποὺ μᾶς μαγεύουν! Ἔχουν τόση ἡρεμία καὶ τέτοια γοητεία. Εἶναι ἄνθρωποι, ὅμως! Ἁπλῶς ἄνθρωποι, ἐκπληκτικὰ ὄμορφοι, σὰν τὸν Ἀπόλλωνα ἀπὸ τὸ ἀέτωμα τῆς Ὀλυμπίας, ὅπου ἀναπαριστᾶται ἡ μάχη μεταξὺ τῶν Κενταύρων καὶ τῶν Λαπιθῶν. Καταμεσῶς αὐτῶν τῶν ἄγριων καὶ βίαιων ὄντων ὑψώνεται ἡ ἐκπληκτικὰ γαλήνια καὶ αὐταρχικὴ μορφή, ἐντελῶς ἀνθρώπινη ὡστόσο, τοῦ θεοῦ Ἀπόλλωνα, μὲ τὸ δεξί του χέρι τεντωμένο μπροστὰ σὲ μιὰ εἰρηνική κίνηση.

»Αθηνᾶ, Δίας, Ἀπόλλων... Οἱ Ἕλληνες θεοὶ δὲν ἔχουν κανένα ἄλλο χαρακτηριστικὸ πέραν τοῦ κάλλους καὶ τῆς γοητείας τους, ποὺ εἶναι ὅμως ἐντελῶς ἀνθρώπινα. Καμμία σχέση μὲ τὸν ἐξεζητημένο συμβολισμὸ τῶν θεῶν τῶς Αἰγύπτου ἢ τῆς Ἀγκόρ... Δὲν ἴσχυε πάντοτε αὐτό, καὶ στὶς ἀπαρχὲς τῆς ἑλληνικῆς θρησκείας ὑπῆρχε πλῆθος ἀπὸ διάφορους τρομεροὺς δαίμονες, μὲ ἀκραῖες ἀνατομικὲς ἰδιαιτερότητες, οἱ ὁποῖοι μάχονταν ἀδιάκοπα ὁ ἕνας τὸν ἄλλον. Αὐτὸ ποὺ ἄλλαξε τὰ πάντα ἦταν ἡ ἔλευση τῶν ὀλύμπιων θεῶν καὶ ὁ θρίαμβός τους στὶς δυνάμεις αὐτὲς τοῦ σκότους. Ναί, ὅλα ἐτοῦτα μοῦ γεννοῦν τὴν ἀνάγκη νὰ ἀνακαλύψω ἐκεῖνα τὰ κείμενα τῆς κλασικᾶς Ἑλλάδας, ποὺ γνώριζαν καλὰ οἱ γονεῖς μας καὶ τόσες γενιὲς πρὶν ἀπ᾿ αὐτούς. Σίγουρα θὰ ἔκαναν ξεκάθαρο τὸ αἴσθημα τῆς πίστης στὸν ἄνθρωπο ποὺ ἐμεῖς νιώθουμε ἐδῶ ...».

Δὲν θὰ ἀκούσουμε ἄλλο τοὺς δύο νεαρούς, ἀφοῦ οἱ σελίδες ποὺ ἀκολουθοῦν προσπαθοῦν, ὁμολογουμένως, μονάχα νὰ ἀποδώσουν τὸ αἴσθημα πίστης ποὺ ἐνυπάρχει στὰ δημιουργήματα τῆς Ἀθήνας, αὐτὸ ποὺ ἐνίοτε καταλαμβάνει τὸν ἐπισκέπτη τῆς Ἑλλάδας καὶ προκαλεῖ τὸν θαυμασμὸ σὲ κάθε ἀναγνώστη τοῦ Ὁμήρου καὶ τῶν Τραγικῶν, καθὼς μάλιστα αὐτὰ τὰ ἔργα γράφτηκαν σὲ περιόδους πολέμων καὶ ἀπόγνωσης, φέρνοντας στὸν νοῦ τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς μεγάλα βάσανα παρὰ ἐπιτυχίες. Ἴσως ἔτσι μπορέσουμε νὰ κάνουμε κατανοητὸ τὸ ζήτημα τοῦ ἀνθρώπινου μεγαλείου στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα.

Αὐτὸ τὸ μικρὸ βιβλίο ὑπαγορεύτηκε σὲ μιὰ γραμματέα ἡ ὁποία δὲν γνώριζε ἑλληνικά. Ἀρκετοὶ φίλοι ἀσχολήθηκαν, προκειμένου νὰ βελτιωθεῖ ἡ μορφή του, καὶ ἰδίως ἡ κυρία Simina Noica, τῆς ὁποίας τὸ ὄνομα εἶναι γνωστὸ στοὺς ἀναγνῶστες μου. Τὸ ἔργο τῆς ἐπιμέλειας ὁλοκληρώθηκε μὲ γρήγορο ρυθμὸ καὶ ἀπόλυτη σαφήνεια ἀπὸ τὴν παλιά μου μαθήτρια, καθηγήτρια Ἑλληνικῶν στὴν École Normale Supérieure, κυρία Monique Trédé. Στὸ σημεῖο αὐτὸ θέλω νὰ ἐκφράσω καὶ στὶς δύο τὴ μεγάλη μου εὐγνωμοσύνη.

* * *

Συμπέρασμα (σελ. 141-146)

Ἡ ἐξέταση τοῦ θέματος ποὺ προηγήθηκε εἶναι προφανῶς ἡμιτελὴς σὲ μεγάλο βαθμό, δὲν ἀγνοεῖ μὲν τοὺς σημαντικοὺς συγγραφεῖς τοῦ πεζοῦ λόγου ἢ τῆς ποίησης τοῦ 5ου αἰῶνα π.Χ., ὅμως δὲν τοὺς λαμβάνει ὅλους ὑπόψη καὶ δὲν ἐκτείνεται πέρα ἀπὸ αὐτούς. Δὲν κάνει λόγο οὔτε γιὰ τὸν Σωκράτη οὔτε γιὰ τὸν Πλάτωνα, τόσο σημαντικούς, ὡστόσο, γιὰ τὴ συμβολή τους στὸ ἔργο τῆς ἀφαίρεσης τῶν περιττῶν στοιχείων ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ θρησκεία, μὲ τὸν ὁρισμὸ τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου σὰν «ἐξομοίωση μὲ τὸν Θεό» [«ὁμοίωσις θεῷ»: Πλάτων, «Θεαίτητος», 176 B]. Δὲν γίνεται λόγος οὔτε γιὰ τὴ γόνιμη ἐξέλιξη ποὺ περίμενε αὐτὴ τὴν ἠθικὴ τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς ἐπιείκειας καὶ τῆς συγγνώμης, ποὺ θὰ ἀναπτυχθεῖ τόσο ὄμορφα στὸ ἔργο τοῦ Μενάνδρου καὶ ἀργότερα τοῦ Τερεντίου -ἠθικὴ ἡ ὁποία στὴ συνέχεια βρίσκει τὴν ἀντανάκλασή της σὲ μιὰ ὁλόκληρη θεώρηση τοῦ χριστιανισμοῦ-, ἐνῶ δὲν ἐξετάζονται οὔτε τὰ ποικίλα φιλοσοφικὰ δόγματα τοῦ 4ου αἰῶνα καὶ τῶν ἑπόμενων αἰώνων, ἀποφασιστικῆς σημασίας γιὰ τὴν κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς θέσης ποὺ τοῦ ἀντιστοιχεῖ στὸν κόσμο. Μπορει νὰ εἰπωθεῖ, ὡστόσο, ὅτι μὲ τὴν ἀπευθείας μελέτη τῶν κειμένων ποὺ εἶχαν μεγάλη σημασία γιὰ ἐμένα προβάλλει μιὰ ἀρκετὰ ἐναργὴς ἰδέα τοῦ ἀνθρώπινου μεγαλείου, μπροστὰ στὸ ὁποῖο μένουν ἐκστατικοὶ οἱ δυὸ νεαροὶ ταξιδιῶτες στὴν ἀρχὴ τοῦ βιβλίου.

Πράγματι, ἂν αὐτὸ τὸ ξεσήκωμα τὸ γεμάτο ζέση καὶ ὑπερηφάνεια εἶναι αἰσθητὸ ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ στὰ κείμενα, ὅπως ἐκεῖνοι τὸ ἔνιωσαν στὴν τέχνη, κατανοοῦμε καλύτερα ὅτι δὲν πρέπει ἐπ᾿ οὐδενὶ νὰ θεωροῦμε τοὺς Ἕλληνες τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας αἰθεροβάμονες ποὺ πίστευαν πὼς τὰ πάντα πάνε κατ᾿ εὐχὴν καὶ θεωροῦσαν τοὺς ἑαυτούς τους εὐτυχεῖς. Ἀφοῦ ἡ ἐντύπωση αὐτὴ τοῦ μεγαλείου, τὴν ὁποία ἔδιναν ἐκ πρώτης ὄψεως καὶ ποὺ γίνεται αἰσθητὴ ἐν κατακλείδι κάθε στιγμή, εἶναι στενὰ συνδεδεμένη -τὸ εἴδαμε, ἄλλωστε- μὲ τὴν ἰδέα μιᾶς ἐπώδυνης ζωῆς, ἡ ὁποία ἐπαπειλεῖται ταυτόχρονα ἀπὸ θεοὺς ποὺ δείχνουν ἄλλη προσήνεια μεταξύ τους καὶ ἄλλη ἀπέναντι στοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἀπὸ κινδύνους ποὺ προκαλεῖ ἡ ἴδια ἡ φύση τους, ἀναίσχυντη, τυφλή, γεμάτη ἐγωισμὸ καὶ ἱκανὴ κάθε στιγμὴ νὰ χαλάσει τὰ πάντα. Ἡ λαμπερὴ ἀξία τῆς σκέψης τῆς Ἑλλάδας εἶναι ὅτι εἶχε τὴ φλογερὴ ἐπιθυμία νὰ χαλιναγωγήσει αὐτὴ τὴν κατάσταση, νὰ ἀφοσιωθεῖ σὲ ἕνα ἀνώτερο ἰδανικὸ τὸ ὁποῖο θὰ ἦταν κάτι ὄμορφο καὶ θὰ ἄντεχε στὸν χρόνο. Ἡ ἔννοια τοῦ ἀνθρώπινου μεγαλείου εἶναι ἕνας σκοπός, μία κατάκτηση, μία προσπάθεια ποὺ ἀνανεώνεται διαρκῶς καὶ στὴν ὁποία ἕνας ἄνθρωπος ποὺ ἀξίζει νὰ φέρει αὐτὸ τὸ ὄνομα πρέπει νὰ ἀφιερώσει ὅλες του τὶς δυνάμεις -ἐκεῖ βρίσκονται οἱ πιθανότητες ἐπιτυχίας, ὅπως εἴδαμε ὅτι ἔγινε μὲ τὴν Ἀθήνα ἐκείνη τὴ χρονικὴ στιγμή.

Ὁ ἀπόηχος τῆς ἐπιτυχίας αὐτῆς ἐξαπλώθηκε στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολούθησαν καὶ διαπότισε τὴ λογοτεχνία πολλῶν χωρῶν.

Θά ᾿πρεπε νὰ προσθέσω ὅτι ἐδῶ παρέθεσα μεταφράσεις τῶν κειμένων. Ὡστόσο, τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων γιὰ τὴ γλῶσσα ἔχει σημασία καὶ μάλιστα μεγάλη. Κι ἐδῶ ἀκόμη ὑπάρχει κάτι σὰν πρότυπο: δὲν γίνεται νὰ πιστέψεις στὸν ἄνθρωπο ἂν δὲν σέβεσαι τὴ γλῶσσα μὲ τὴν ὁποία ἐκφράζονται ἡ ἐπιθυμία του, ἡ πίστη του, ἡ ἀφοσίωσή του, μὲ δυὸ λόγια καθετὶ ποὺ εἶναι ἢ ποὺ θέλει νὰ εἶναι. Αὐτὸ τὸ μέλημα μπορεῖ νὰ συνάδει μὲ τὸ ζήτημα τοῦ μεγαλείου τοῦ ἀνθρώπου καὶ πρέπει νὰ προστεθεῖ στὴν τωρινή μου φροντίδα νὰ ὑπερασπιστῶ μιὰ τελευταία φορὰ τὶς ἰδέες μου.

Πραγματικά, εἶναι καιρὸς νὰ τὸ παραδεχτῶ, ἔχω γεράσει πολύ, εἶμαι πάνω ἀπὸ ἐνενήντα πέντε ἐτῶν καὶ ἔζησα κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιρροὴ αὐτῶν τῶν Ἑλλήνων συγγραφέων γιὰ τουλάχιστον ὀγδόντα χρόνια, ὁπότε πρέπει νὰ μιλήσω κι ἐγώ, μὲ τὴ σειρά μου, γιὰ ἐκείνη τὴ δύναμη καὶ τὸ φῶς, γιὰ ἐκείνη τὴν πίστη καὶ τὴν ἐλπίδα ποὺ πάντοτε ἀντλοῦσα ἀπ᾿ αὐτούς. Κατάφερα νὰ μεταδώσω τὴν ὀμορφιὰ αὐτῶν τῶν κειμένων καί, στὸ τέλος τῆς ζωῆς μου, μὲ συγκινεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἀλλοτινοὺς μαθητές μου, τόσα χρόνια μετά, τὰ θυμοῦνται καὶ ἄντλησαν ἀπ᾿ αὐτὰ κάποιον ἐνθουσιασμό. Ὅμως πρέπει νὰ πῶ ἐπίσης ὅτι γιὰ ἐμένα εἶναι, φυσικά, ὀδυνηρὸ νὰ βλέπω σήμερα ὅτι ἐπικρατεῖ μιὰ τάση νὰ τὰ παραμελοῦν. Κάτι τέτοιο εἶναι ἰδιαίτερα σοβαρὸ ἐπειδὴ ζοῦμε σὲ μιὰ ταραγμένη ἐποχή, μαρτυρική, οἰκονομικῆς κρίσης καὶ -κατὰ συνέπεια- ἠθικῆς κρίσης. Μοῦ φαίνεται ὅτι καμμία ἐποχὴ δὲν εἶχε περισσότερη ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία, ἀπὸ τὸ ταλέντο ποὺ εἶχαν οἱ συγγραφεῖς νὰ ἐκφράζουν ἐκεῖνες τὶς ἰδέες, ὥστε νὰ μᾶς προσφέρουν αὐτὸ τὸ παράδειγμα ἐπιτυχίας καὶ νὰ μᾶς συγκινοᾶν μὲ ποικίλους τρόπους μὲ ὅλα τὰ θαυμαστὰ ποὺ ἀντιπροσωπεύει ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη, σὲ πεῖσμα τῶν δυσχερειῶν καὶ τῶν συμφορῶν. Δὲν ὑπολογίζουμε συνήθως ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀποκομίζουμε ἀπὸ ἠθικῆς ἀπόψεως μέσω τῆς ἐπαφῆς μὲ ἐτοῦτα τὰ κείμενα, οὔτε τὴν ἀνανεωμένη πίστη ποὺ μᾶς ἐμφυσοῦν. Αὐτὸ ἰσχύει γιὰ ὅλα τὰ λογοτεχνικὰ ἔργα κι ἐτοῦτος ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ρόλους τῆς λογοτεχνίας διαμέσου τῶν αἰώνων, ἐκτὸς ἴσως ἀπὸ τὸν Μεσαίωνα, καὶ ἐν πάση περιπτώσει ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τωρινὴ ἐποχή. Ἔνιωσα, λοιπόν, ὅτι ἦταν ἕνα χρέος ἀναγνώρισης, ἔχοντας περάσει τὴ ζωή μου κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιρροὴ αὐτῶν τῶν κειμένων, νὰ κάνω μιὰ ὕστατη προσπάθεια νὰ μιλήσω γιὰ τὰ θαύματά τους καὶ νὰ εὐχηθῶ, στὴ δική μας ἐποχὴ τῶν ἐντάσεων, τῶν ἀμφιβολιῶν καὶ τῶν ἀπογοητεύσεων, νὰ στραφοῦμε στὴ μελέτη τῆς λογοτεχνίας καὶ τῆς γλώσσας, ποὺ δὲν εἶναι ἀνώφελες τέχνες, οὔτε ἀποβλέπουν μονάχα στὴν αἰσθητικὴ ἀπόλαυση. Κι ἀκόμη νὰ πῶ ὅτι, γιὰ νὰ προετοιμάσουμε τὸν αὐριανὸ ἄνθρωπο, εἶναι πολὺ πιὸ χρήσιμο ἀπὸ καθετὶ ἄλλο νὰ τοῦ μάθουμε νὰ διαβάζει τὰ κείμενα, τὰ σπουδαῖα κείμενα, καὶ νὰ γνωρίζει καλὰ τὶς στιγμὲς τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας ποὺ τόνωσαν τὸ ἠθικὸ καὶ ἦταν ὄμορφες, ὅσο τὰ ἀγάλματα ποὺ τόσο θαύμαζαν οἱ δύο νέοι στὴν ἀρχὴ τοῦ βιβλίου.

Δυσκολεύτηκα νὰ γράψω αὐτὸ τὸ βιβλίο: Δὲν βλέπω πιά, ἡ ἀκοή μου εἶναι πολὺ κακὴ καὶ ἡ μνήμη μου ἔχει διακυμάνσεις, ὡστόσο ἤθελα νὰ τὸ κάνω ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἔφτασα στὸ τέλος τῆς ζωῆς μου καὶ τὸ μήνυμα αὐτὸ μοῦ φαίνεται πολύτιμο καὶ σημαντικὸ περισσότερο ἀπὸ ποτέ. Δὲν ξέρω ἂν θὰ εἰσακουστῶ, μπορεῖ ἀπὸ κάποιους, τουλάχιστον ὅμως θὰ ἔχω προσπαθήσει καὶ εἶναι σὰν νὰ ἔγραψα τὴν τελευταία μου λέξη γιὰ νὰ πῶ εὐχαριστῶ.

Παρασκευή 13 Αυγούστου 2010

Στὸν κάμπο τοῦ Μαραθῶνα

Ὁ πόλεμος τοῦ Μαραθῶνα
(Μαραθών)

Μιὰ φορὰ ᾿ς τὸν καιρὸ τῶν Ἑλλήνων ἦρθαν πολλαῖς φούσταις ᾿ς αὐτὸν τὸν κάμπο. Οἱ Ἀθηναῖοι, ποὺ εἶχαν τὸ στρατό τους πάνω ᾿ς τῆς Γριᾶς τὸ μανδρί, ἔπεσαν κατὰ πάνω τους καὶ τόσο πολλοὺς ἐσκότωσαν, ποὺ ἐκοκκίνησε ἀπὸ τὸ αἷμα τὸ ποτάμι.

Ὁ πεζοδρόμος τοῦ Μαραθῶνα
(Ἀττική)

᾿Σ τὸν κάμπο τοῦ Μαραθῶνα ἔγινε μιὰ φορὰ μεγάλη μάχη. Τοῦρκοι πολλοὶ μὲ ἄρμενα πολλὰ ἦρθαν νὰ σκλαβώσουν τὴ χώρα καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ νὰ περάσουν ᾿ς τὴν Ἀθήνα. Δὲν ἐπῆγαν γραμμὴ ᾿ς τὴν Ἀθήνα, γιατὶ οἱ Ἕλληνες ἐφύλαγαν μὲ πολλὰ πλεούμενα καὶ τρικάταρτα τὸν Πειραιᾶ. Ἐσυνάχτηκαν ἀπ᾿ ὅλα περίγυρα τὰ χωριὰ καὶ ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, κ᾿ ἔπιασαν πόλεμο φριχτό. Ἂν τοὺς νικήσουμε, σοῦ λέγει, ἐδῶ, πάει, τοὺς σπάσαμε· δὲ θὰ ἰδοῦν τὴ στράτα νὰ φύγουν.

Ἐπολέμησαν ἀπὸ τὴν αὐγὴ ἕως τὸ βράδυ. Ἀπελπισμένοι ἐπολέμησαν οἱ ἐχτροί, ἀλλὰ πλέον ἀπελπισμένοι ἐπολέμησαν οἱ Ἕλληνες. Τὸ αἷμα ἐπῆγε ποτάμι· ἔφτασεν ἕως τὰ ῥιζὰ τοῦ Βρανᾶ καὶ ἕως τὸ Μαραθῶνα ἀντίκρυ. Ἔσυρεν ὣς τὴ θάλασσα κ᾿ ἔβαψε κατακόκκινα τὰ κύματα. Θρῆνος καὶ κακὸ ἔγινε. Τέλος ἐνίκησαν οἱ Ἕλληνες. Οἱ Τοῦρκοι ἔτρεξαν νὰ γλυτώσουν ᾿ς τὰ καράβια. Οἱ Ἕλληνες τοὺς ἐκυνήγησαν κ᾿ ἐκεῖ, τοὺς κατάσφαξαν, κανεὶς ἀπὸ τοὺς ἐχτροὺς δὲν ἐγύρισε πίσω.

Ἔτρεξαν τότε δύο νὰ φέρουν τὴν εἴδηση ᾿ς τὴν Ἀθήνα. Ὁ ἕνας ἔτρεξε καβαλλάρης, ὁ ἄλλος πεζὸς κι᾿ ἀρματωμένος. Ὁ καβαλλάρης ἐπῆγεν ἀπὸ τὸ Χαλάντρι· ὁ πεζὸς ἔπιασε τὴ Σταμάτα. Φτεροπόδαρος ἀνέβηκε τὸν Ἀφορεσμὸ καὶ κατέβηκε ᾿ς τὸ χωριό. Καθὼς τὸν εἶδαν οἱ γυναῖκες ἔτρεξαν κοντά του· «Σταμάτα, τοῦ φώναζαν, σταμάτα!» Ἤθελαν νὰ τὸν ἐρωτήσουν τὶ ἀπόγινε ἡ μάχη. Ἐστάθηκε μιὰ στιγμὴ νὰ πάρῃ φύσημα, κ᾿ ἔπειτα, πάλι δρόμο. Τέλος φτάνει ᾿ς τὸ Ψυχικό· ἐκεῖ ἐπῆγε νὰ ξεψυχήσῃ, πιάστηκε ἡ ἀναπνοή του, τὰ πόδια του ἔτρεμαν, τώρα ἔλεγε νὰ πέσῃ. Ἀντρειεύεται τότε καὶ παίρνει βαθυὸ ἀνασασμό, καὶ μιὰ καὶ δύο, ἔφτασε τἐλος ᾿ς τὴν Ἀθήνα. «Ἐνικήσαμε!» εἶπε, κ᾿ ἔπεσε εὐτὺς κ᾿ ἐξεψύχησε. Ὁ καβαλλάρης ταχυδρόμος ἀκόμα δὲν ἐφάνηκε!

Ἐκεῖ ὅμως ποὺ σταμάτησε ὁ πεζοδρόμος κ᾿ ἐκεῖ ποὺ πῆρε ἀνάσα, ἄφησε τ᾿ ὄνομα τοῦ καμώματός του. Τὸ πρῶτο χωριὸ τ᾿ ὠνόμασαν Σταμάτα, τὸ δεύτερο Ψυχικό.

Ὁ κάμπος τοῦ Μαραθῶνα
(Σοῦλι καὶ Βρανᾶ τοῦ δήμου Μαραθῶνος)

᾿Σ τὸν κάμπο τοῦ Μαραθῶνα ἀκούγονται πολλαῖς φοραῖς τὴ νύχτα φωναῖς λυπητεραῖς, σὰ γυναικῶν ποὺ νὰ τοῖς βασανίζουν. Ὅσο κοντοζυγώνεις ᾿ς τὸ μέρος ποὺ ἀκούγονται οἱ φωναῖς, τόσο αὐταῖς ἀλαργεύουν.

(Νικολάου Πολίτου, «Μελέται περὶ τοῦ βίου καὶ τῆς γλώσσης τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Παραδόσεις Α'», Ἀθῆναι, ἐκδοτικὸς ὀργανισμὸς «Ἐργάνη» - Ε.Π.Ε., 1965.)

* * *

Σὰν σήμερα - 2499 χρόνια πρίν

13 Αὐγούστου, κατὰ τοὺς ὑπολογισμούς, 490 π.Χ., ἡ Μάχη τοῦ Μαραθῶνος. Σὰν σήμερα, πρὶν 2499 χρόνια (490 π.Χ. - 2010 μ.Χ.· ὑπενθυμίζουμε ὅτι τὸ ἡμερολόγιό μας δὲν περιλαμβάνει ἔτος μηδέν). Ἀπὸ ἐφέτος, ὅμως, τιμοῦμε τὰ 2500 χρόνια τῆς μάχης ποὺ καθόρισε τὴν μοῖρα τοῦ κόσμου. Ἀλλὰ καὶ τοῦ μαραθωνίου δρόμου, μὲ ἀρχὴ τὸν θρυλικὸν ἐκεῖνον δρομέα ποὺ ξεψύχησε μὲ τὸ «νενικήκαμεν!» Στὶς 31 Ὀκτωβρίου ἐφέτος, ὁ κλασσικὸς μαραθώνιος δρόμος θὰ εἶναι μιὰ σπουδαία τελετὴ τιμῆς ἀπὸ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα στοὺς ἥρωες ἐκείνους ποὺ μὲ τὸ αἷμά τους ἐθεμελίωσαν τὸν παγκόσμιο πολιτισμό.

13 Αὐγούστου, 1999 μ.Χ., Λαμία. Ὁ ὑποφαινόμενος ὀνομάζεται Δόκιμος Ἔφεδρος Ἀξιωματικός. (Ναί, γιὰ κάποιους, μερικὲς συμπτώσεις ἔχουν σημασία.) Αὐτὸ ποὺ θυμᾶται σήμερα ἐντονότερα ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἡμέρα, εἶναι ἡ συγκίνησις καὶ ἡ ὑπερηφάνεια στὰ μάτια τοῦ πατέρα του, μόλις ὡλοκληρώθηκε ἡ τελετή. Καὶ ἀναρωτιέται, μιὰ ἑβδομάδα τώρα, ἂν μπόρεσε ποτὲ νὰ δείξῃ στὸν πατέρα του τὴν δική του ὑπερηφάνεια καὶ εὐγνωμοσύνη γι᾿ αὐτόν...

* * *

Ἐνδιαφέρον εἶναι ὅτι ἐνῶ οἱ λαϊκὲς παραδόσεις ποὺ κατέγραψε ὁ Νικόλαος Πολίτης ἀναφέρουν τοὺς ἀρχαίους εἰσβολεῖς ὡς Τούρκους, ἡ γραφὶς τῶν λογίων τῆς Ἐπαναστάσεως, ἀλλὰ καὶ ἀγράμματοι ἀκόμη ἀγωνιστές, συγκινούμενοι ἀπὸ τὴν ἀρχαία δόξα τῆς Ἑλλάδος ποὺ ἀνασταίνεται, ἀποκαλοῦν τοὺς Τούρκους, Πέρσες! Ἔτσι, τὸν Μαραθῶνα καὶ τὸν Μιλτιάδη ἐπικαλεῖται ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης στὴν προκήρυξι «Μάχου ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος» καὶ καλεῖ τοὺς Ἕλληνες νὰ μιμηθοῦν τοὺς προγόνους, «οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τοὺς ἀναριθμήτους στρατοὺς τῶν βαρβάρων Περσῶν, τῶν ὁποίων τοὺς βαρβαροτέρους καὶ ἀνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, μὲ πολλὰ μικρὸν κόπον, νὰ ἑξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου.» Ὁ δὲ Νικηταρᾶς ὁ Τουρκοφάγος, «Σταθῆτε Πέρσαι νὰ πολεμήσωμε!», φωνάζει στοὺς Τούρκους στὴν μάχη τῶν Δολιανῶν -Περσιάνους μάλιστα τοὺς ἀπεκάλει.

Σὲ ἀμφότερες τῆς περιπτώσεις, ἡ ἴδια πραγματικότης· ὁλόκληρη ἡ Ἱστορία τῆς Φυλῆς μας συγχρόνως παρούσα, ὄχι νεκρὸ γράμμα, ἀλλὰ ζωντανὴ παράδοσις, αἷμα κοχλάζον στὸ σῶμα τῶν ἀνδρῶν καὶ τῶν γυναικῶν τοῦ λαοῦ μας.

* * *

ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ

[...] Ἂς καλέσωμεν λοιπὸν ἐκ νέου, ὦ Ἀνδρεῖοι καὶ μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὴν κλασικὴν γῆν τῆς Ἑλλάδος! Ἂς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ τοῦ Μαραθῶνος καὶ τῶν Θερμοπυλῶν! Ἂς πολεμήσωμεν εἰς τοὺς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ ὁποῖοι, διὰ νὰ μᾶς ἀφήσωσιν ἐλευθέρους, ἐπολέμησαν καὶ ἀπέθανον ἐκεῖ! Τὸ αἷμα τῶν τυράννων εἶναι δεκτὸν εἰς τὴν σκιὰν τοῦ Ἐπαμεινώνδου Θηβαίου, καὶ τοῦ Ἀθηναίου Θρασυβούλου, οἵτινες κατετρόπωσαν τοὺς τριάκοντα τυράννους, εἰς ἐκείνας τοῦ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος, οἱ ὁποῖοι συνέτριψαν τὸν Πεισιστρατικὸν ζυγόν, εἰς ἐκείνην τοῦ Τιμολέοντος, ὅστις ἀπεκατέστησε τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὴν Κόρινθον καὶ τὰς Συρακούσας, μάλιστα εἰς ἐκείνας τοῦ Μιλτιάδου καὶ Θεμιστοκλέους, τοῦ Λεωνίδου καὶ τῶν τριακοσίων, οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τοὺς ἀναριθμήτους στρατοὺς τῶν βαρβάρων Περσῶν, τῶν ὁποίων τοὺς βαρβαροτέρους καὶ ἀνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, μὲ πολλὰ μικρὸν κόπον, νὰ ἑξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου. Εἰς τὰ ὅπλα λοιπὸν φίλοι· ἡ Πατρὶς Μᾶς Προσκαλεῖ!

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ
Τὴν 24ην Φεβρουαρίου 1821
Εἰς τὸ γενικὸν στρατόπεδον τοῦ Ἰασίου

(Προκήρυξις Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντου, Ἰάσιον, 24-2-1821.)

* * *

Ἡ ἀφιλοκέρδεια τοῦ Νικηταρᾶ

Δημήτριος Kαμπούρογλου

25 Μαρτίου 1927

ν ἀπὸ τὰ ὄνειρά μου ἦτο -καὶ συνήθως τὰ ὄνειρα τῆς ἡμέρας δὲν ἐπαληθεύουν- νὰ γράψω διὰ τοὺς ἐλληνοτουρκικοὺς πολέμους τοῦ Ἀγῶνος, ἐν συγκρίσει καὶ ἐκ παραλλήλου πρὸς τοὺς ἑλληνοπερσικοὺς τῆς ἀρχαιότητος, μετὰ προσφυγῆς ἐνίοτε, πρὸς πλήρη παραλληλισμόν, καὶ εἰς τὰ Ὁμηρικὰ ἔπη.

Πρέπει νὰ ὁμολογήσω ἐν τούτοις, ὅτι τὴν σκέψιν ταύτην ὀφείλω εἰς τὸν Νικηταρᾶν, ὅστις βλέπων τοὺς Τούρκους φεύγοντας πανικόβλητους εἰς τὴν μάχην τῶν Δολιανῶν, ἐφώναζεν εἰς αὐτούς: «Σταθῆτε Πέρσαι νὰ πολεμήσωμε!» -Περσιάνους μάλιστα τοὺς ἀπεκάλει. [...]

Ἡ βοὴ καὶ ὁ ἀλαλαγμὸς τῶν Δερβενακιῶν πολὺ ὡμοίαζε πρὸς τὴν θρυλικὴν βοήν, τὴν ὁποίαν ἀκόμη καὶ τώρα τὰ μεσάνυκτα τὴν ἀκούουν οἱ βοσκοὶ ποὺ διανυκτερεύουν εἰς τὶς πλαγὲς τῶν βουνῶν, τὰ ὁποῖα στεφανώνουν τὸν Μαραθῶνα, καὶ εἰς τὰ ἐρείπια τοῦ Βρανᾶ. [...]

(«Τὸ Εἰκοσιένα», πανηγυρικοὶ λόγοι ἀκαδημαϊκῶν, ἐκδ. Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἵδρυμα Κώστα καὶ Ἑλένης Οὐράνη, Ἀθῆναι 1977· ἀναδημοσίευσις: Μυριόβιβλος.)

* * *

Πότε ἀκριβῶς ἔτρεξε ὁ Φειδιππίδης;

(Σημ.: Ἡ ἡμερομηνία τῆς 13ης Αὐγούστου εἶχε προταθεῖ καὶ παλαιότερα ὡς ἡ πιθανότερη, γιὰ τοὺς ἴδιους ἢ ἄλλους λόγους, ἀπὸ ἄλλους ἐρευνητές. Βλ. π.χ. στὴν «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους» τῆς Ἐκδοτικῆς Ἀθηνῶν.)

Οι επιστήμονες επικέντρωσαν τις γνώσεις τους σχετικά με τη χρονολόγηση ιστορικών γεγονότων και υπολόγισαν ότι η μάχη του Μαραθώνα - το ορόσημο αυτό για όλη την Ευρώπη - έγινε την ίδια ακριβώς ημερομηνία που άρχισαν και οι 28οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα...

Χ. Βάρβογλης

Σύμφωνα με την παράδοση, το χαρμόσυνο μήνυμα της νίκης των Αθηναίων στον Μαραθώνα έφερε το απόγευμα στην Αθήνα ένας ανώνυμος οπλίτης, που αμέσως μετά την κραυγή «νικήσαμε» έπεσε νεκρός από την εξάντληση. Προς ανάμνηση αυτού του γεγονότος στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896 καθιερώθηκε ένας δρόμος αντοχής μήκους όση είναι η απόσταση Μαραθώνα - Αθήνας. Μια εντελώς πρόσφατη έρευνα ομάδας καθηγητών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Τέξας, με επικεφαλής τον καθηγητή Ντον Ολσον, υποδεικνύει ότι η επέτειος αυτής της μάχης συμπίπτει με την έναρξη των εφετινών Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

H χρονολόγηση γεγονότων που έχουν συμβεί κατά την αρχαιότητα είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, και απαιτεί συνδυασμό πληροφοριών και γνώσεων από διαφορετικές πηγές. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί ο καθορισμός της χρονολογίας της μάχης του Μαραθώνα. Ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος αναφέρει ότι μόλις οι Αθηναίοι πληροφορήθηκαν την απόβαση του περσικού στρατού στην παραλία του Μαραθώνα έστειλαν τον δρομέα Φειδιππίδη στη Σπάρτη με την εντολή να ζητήσει τη βοήθεια των Λακεδαιμονίων. Ο Φειδιππίδης κάλυψε την απόσταση των 240 χιλιομέτρων που χωρίζει τις δύο πόλεις σε μόλις δύο ημέρες και βρήκε τους Λακεδαιμόνιους πρόθυμους να βοηθήσουν. Του είπαν όμως ότι εκείνη την ημέρα η Σελήνη ήταν μόλις 8 ημερών και για θρησκευτικούς λόγους το εκστρατευτικό στρώμα δεν μπορούσε να ξεκινήσει από τη Σπάρτη πριν από την πανσέληνο, δηλαδή ύστερα από έξι μέρες. Πραγματικά, το εκστρατευτικό σώμα αναχώρησε την επομένη της πανσελήνου. Οι πάνοπλοι Σπαρτιάτες περπατώντας τουλάχιστον 14 ώρες την ημέρα κάλυψαν την απόσταση έως την Αθήνα σε μόλις τρεις ημέρες, έφθασαν όμως την επομένη της μεγάλης μάχης. Αυτά τα στοιχεία που δίνει ο Ηρόδοτος αποτέλεσαν το κλειδί για τη χρονολόγηση της μάχης του Μαραθώνα, αφού η απαγόρευση της έναρξης νέας εκστρατείας ίσχυε μόνο κατά τον μήνα Κάρνειο του σπαρτιατικού ημερολογίου.

Στην αρχαία Ελλάδα το ημερολόγιο που ακολουθούσαν οι διάφορες πόλεις-κράτη ήταν σεληνο-ηλιακό. Οι μήνες άρχιζαν κατά τη νουμηνία, δηλαδή την ημέρα της νέας Σελήνης, δύο εβδομάδες πριν από την πανσέληνο, και διαρκούσαν εναλλάξ 29 ή 30 ημέρες. Επομένως, αφού η φάση της Σελήνης είναι η ίδια για όλη τη Γη, όλοι οι Ελληνες είχαν πρωτομηνιά την ίδια ημέρα. H αρχή όμως του έτους ήταν συνδεδεμένη με τον Ηλιο και τις εποχές του έτους, και δεν ήταν η ίδια για όλες τις πόλεις-κράτη. H Αθήνα είχε πρωτοχρονιά κατά την πρώτη νουμηνία μετά το θερινό ηλιοστάσιο, ενώ η Σπάρτη είχε πρωτοχρονιά κατά την πρώτη νουμηνία μετά τη φθινοπωρινή ισημερία. Επειδή μεταξύ της φθινοπωρινής ισημερίας και του θερινού ηλιοστασίου μεσολαβούν εννέα μήνες, ήταν εύκολο στους αρχαιολόγους να βρουν την αντιστοιχία μεταξύ των μηνών του αθηναϊκού ημερολογίου, το οποίο αποτελεί τη βάση χρονολόγησης για την κλασική περίοδο της αρχαιότητας, και εκείνων του σπαρτιατικού. Ο Κάρνειος μήνας των Σπαρτιατών, λοιπόν, βρέθηκε ότι αντιστοιχεί στον Μεταγειτνιώνα μήνα των Αθηναίων και με βάση το γεγονός ότι η πανσέληνος του Μεταγειτνιώνα το 490 π.X. έπεφτε κατά το σύγχρονο ημερολόγιο στις 9 Σεπτεμβρίου, υπολογίστηκε ότι η μάχη θα πρέπει να δόθηκε στις 12 του ίδιου μήνα.

Φαίνεται όμως ότι κατά τους παραπάνω υπολογισμούς έγινε ένα σημαντικό λάθος. Μεταξύ της φθινοπωρινής ισημερίας και του θερινού ηλιοστασίου μεσολαβούν 271,5 ημέρες. Αυτό το χρονικό διάστημα αντιστοιχεί σε 9 ηλιακούς μήνες των 30 και 31 ημερών, όπως αυτοί του σύγχρονου ημερολογίου, αλλά σε 9 και 1/5 σεληνιακούς μήνες των 29 και 30 ημερών του αρχαίου ελληνικού ημερολογίου. Αυτό σημαίνει ότι κατά μέσον όρο σε κάθε τέσσερις χρονιές, κατά τις οποίες στο διάστημα αυτό περιέχονται 9 νουμηνίες, αντιστοιχεί και μία χρονιά κατά την οποία στο διάστημα αυτό περιέχονται 10 νουμηνίες! Κατά σύμπτωση, όπως διαπίστωσαν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Τέξας, η χρονιά της μάχης του Μαραθώνα ανήκε στη δεύτερη, πιο σπάνια, περίπτωση. Μεταξύ της φθινοπωρινής ισημερίας και του θερινού ηλιοστασίου μεσολάβησαν 10 νουμηνίες.

Ετσι, όταν ξεκίνησε η νέα χρονιά για τους Αθηναίους, είχαν ήδη περάσει δέκα μήνες για τους Σπαρτιάτες και όχι εννέα, όπως συνέβαινε συνήθως. Επομένως το καλοκαίρι του 490 π.X. ο Κάρνειος μήνας των Σπαρτιατών δεν αντιστοιχούσε στον Μεταγειτνιώνα των Αθηναίων αλλά στον προηγούμενο μήνα, τον Εκατομβαιώνα. Για να βρεθεί λοιπόν η ακριβής ημερομηνία της μάχης του Μαραθώνα θα έπρεπε απλώς να υπολογιστεί πότε έπεφτε η πανσέληνος, στο μέσον του ενδέκατου μήνα του σπαρτιατικού ημερολογίου. Ενας στοιχειώδης υπολογισμός δείχνει ότι αυτή η πανσέληνος έπεφτε στις 10 Αυγούστου του 490 π.X., οπότε και η μάχη του Μαραθώνα, που έγινε κατά τον Ηρόδοτο τρεις ημέρες μετά την πανσέληνο, θα πρέπει να συνέβη στις 13 Αυγούστου. Σύμφωνα λοιπόν με αυτούς τους υπολογισμούς, η επέτειος του μαραθώνιου δρόμου συμπίπτει με την ημέρα της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004! Μια σύμπτωση που έχει την αξία της, εφέτος που οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες ξαναγύρισαν στην πόλη από την οποία ξεκίνησαν πριν από 108 χρόνια.

Ο Κάρνειος και ο Μεταγειτνιών

Ο Κάρνειος μήνας των Σπαρτιατών πήρε το όνομά του από τον μάντη Κάρνο, ο οποίος σκοτώθηκε πέφτοντας από το άλογό του κατά τις μάχες που ακολούθησαν την εισβολή των Δωριέων στην Πελοπόννησο. Ο θεός της μαντικής Απόλλων θεώρησε τους Λακεδαιμονίους υπεύθυνους για τον θάνατο του Κάρνου και τους τιμώρησε προκαλώντας επιδημία στην πόλη τους. Για να εξευμενίσουν τον Απόλλωνα οι Σπαρτιάτες θεσμοθέτησαν τη γιορτή των Καρνείων κατά τον ομώνυμο μήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν επιτρεπόταν να ξεκινήσει εκστρατεία.

Ο Μεταγειτνιών μήνας του αθηναϊκού ημερολογίου είχε πάρει το όνομά του από τη συνήθεια των αρχαίων Αθηναίων να μετακομίζουν κατά το τέλος του καλοκαιριού. Αξίζει να επισημάνουμε ότι τη συνήθεια αυτή είχαν και οι σύγχρονοι Αθηναίοι του 19ου αιώνα. Ο Εκατομβαιών μήνας του αθηναϊκού ημερολογίου πήρε το όνομά του από τα 100 βόδια που θυσιάζονταν κάθε χρόνο προς τιμήν του θεού Απόλλωνα.

«Το Βήμα», 29-8-2004
Κωδικός άρθρου: B14250H031

Σάββατο 23 Μαΐου 2009

Macedonia Evidence: 200 Classical Scholars sent a letter to the President of the United States of America, Barack Obama

Τὴν 18η Μαΐου 2009, 200 ἔγκριτοι ἑλληνιστὲς ἀπὸ ὅλον τὸν κόσμο, ἔστειλαν τὴν ἀκόλουθη ἐπιστολὴ στὸν πρόεδρο τῶν Η.Π.Α. Μπάρακ Ὀμπάμα, διαμαρτυρόμενοι γιὰ τὴν παραχάραξι τῆς Ἱστορίας τῆς Μακεδονίας ἀπὸ τὴν προπαγάνδα τῶν Σκοπίων. Μέχρι καὶ ἐχθές (22-5-2009), ἔχουν ὑπογράψει τὴν ἐπιστολή ἀκόμη 27 πανεπιστημιακοί. Ἡ ἐκστρατεία ὑπὲρ τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας συνεχίζεται. Συγχαρητήρια στὸν δικτυακὸ τόπο Macedonia Evidence. Ἀκολουθεῖ ἡ ἐπιστολή.

On May 18th, 200 Classical Scholars from around the world, sent a letter to the President of the United States of America, Barack Obama.

May 18, 2009

The Honorable Barack Obama

President, United States of America

White House

1600 Pennsylvania Avenue, NW

Washington, DC 20500

Dear President Obama,

We, the undersigned scholars of Graeco-Roman antiquity, respectfully request that you intervene to clean up some of the historical debris left in southeast Europe by the previous U.S. administration.

On November 4, 2004, two days after the re-election of President George W. Bush, his administration unilaterally recognized the “Republic of Macedonia.” This action not only abrogated geographic and historic fact, but it also has unleashed a dangerous epidemic of historical revisionism, of which the most obvious symptom is the misappropriation by the government in Skopje of the most famous of Macedonians, Alexander the Great.

We believe that this silliness has gone too far, and that the U.S.A. has no business in supporting the subversion of history. Let us review facts. (The documentation for these facts [here in boldface] can be found attached and at: http://macedonia-evidence.org/documentation.html)

The land in question, with its modern capital at Skopje, was called Paionia in antiquity. Mts. Barnous and Orbelos (which form today the northern limits of Greece) provide a natural barrier that separated, and separates, Macedonia from its northern neighbor. The only real connection is along the Axios/Vardar River and even this valley “does not form a line of communication because it is divided by gorges.”

While it is true that the Paionians were subdued by Philip II, father of Alexander, in 358 B.C. they were not Macedonians and did not live in Macedonia. Likewise, for example, the Egyptians, who were subdued by Alexander, may have been ruled by Macedonians, including the famous Cleopatra, but they were never Macedonians themselves, and Egypt was never called Macedonia.

Rather, Macedonia and Macedonian Greeks have been located for at least 2,500 years just where the modern Greek province of Macedonia is. Exactly this same relationship is true for Attica and Athenian Greeks, Argos and Argive Greeks, Corinth and Corinthian Greeks, etc.

We do not understand how the modern inhabitants of ancient Paionia, who speak Slavic – a language introduced into the Balkans about a millennium after the death of Alexander – can claim him as their national hero. Alexander the Great was thoroughly and indisputably Greek. His great-great-great grandfather, Alexander I, competed in the Olympic Games where participation was limited to Greeks.

Even before Alexander I, the Macedonians traced their ancestry to Argos, and many of their kings used the head of Herakles - the quintessential Greek hero - on their coins.

Euripides – who died and was buried in Macedonia– wrote his play Archelaos in honor of the great-uncle of Alexander, and in Greek. While in Macedonia, Euripides also wrote the Bacchai, again in Greek. Presumably the Macedonian audience could understand what he wrote and what they heard.

Alexander’s father, Philip, won several equestrian victories at Olympia and Delphi, the two most Hellenic of all the sanctuaries in ancient Greece where non-Greeks were not allowed to compete. Even more significantly, Philip was appointed to conduct the Pythian Games at Delphi in 346 B.C. In other words, Alexander the Great’s father and his ancestors were thoroughly Greek. Greek was the language used by Demosthenes and his delegation from Athens when they paid visits to Philip, also in 346 B.C. Another northern Greek, Aristotle, went off to study for nearly 20 years in the Academy of Plato. Aristotle subsequently returned to Macedonia and became the tutor of Alexander III. They used Greek in their classroom which can still be seen near Naoussa in Macedonia.

Alexander carried with him throughout his conquests Aristotle’s edition of Homer’s Iliad. Alexander also spread Greek language and culture throughout his empire, founding cities and establishing centers of learning. Hence inscriptions concerning such typical Greek institutions as the gymnasium are found as far away as Afghanistan. They are all written in Greek.

The questions follow: Why was Greek the lingua franca all over Alexander’s empire if he was a “Macedonian”? Why was the New Testament, for example, written in Greek?

The answers are clear: Alexander the Great was Greek, not Slavic, and Slavs and their language were nowhere near Alexander or his homeland until 1000 years later. This brings us back to the geographic area known in antiquity as Paionia. Why would the people who live there now call themselves Macedonians and their land Macedonia? Why would they abduct a completely Greek figure and make him their national hero?

The ancient Paionians may or may not have been Greek, but they certainly became Greekish, and they were never Slavs. They were also not Macedonians. Ancient Paionia was a part of the Macedonian Empire. So were Ionia and Syria and Palestine and Egypt and Mesopotamia and Babylonia and Bactria and many more. They may thus have become “Macedonian” temporarily, but none was ever “Macedonia”. The theft of Philip and Alexander by a land that was never Macedonia cannot be justified.

The traditions of ancient Paionia could be adopted by the current residents of that geographical area with considerable justification. But the extension of the geographic term “Macedonia” to cover southern Yugoslavia cannot. Even in the late 19th century, this misuse implied unhealthy territorial aspirations.

The same motivation is to be seen in school maps that show the pseudo-greater Macedonia, stretching from Skopje to Mt. Olympus and labeled in Slavic. The same map and its claims are in calendars, bumper stickers, bank notes, etc., that have been circulating in the new state ever since it declared its independence from Yugoslavia in 1991. Why would a poor land-locked new state attempt such historical nonsense? Why would it brazenly mock and provoke its neighbor?

However one might like to characterize such behavior, it is clearly not a force for historical accuracy, nor for stability in the Balkans. It is sad that the United States of America has abetted and encouraged such behavior.

We call upon you, Mr. President, to help - in whatever ways you deem appropriate - the government in Skopje to understand that it cannot build a national identity at the expense of historic truth. Our common international society cannot survive when history is ignored, much less when history is fabricated.

Sincerely,

Harry C. Avery, Professor of Classics, University of Pittsburgh (USA)
Dr. Dirk Backendorf. Akademie der Wissenschaften und der Literatur Mainz (Germany)
Elizabeth C. Banks, Associate Professor of Classics (ret.), University of Kansas (USA)
Luigi Beschi, professore emerito di Archeologia Classica, Università di Firenze (Italy)
Josine H. Blok, professor of Ancient History and Classical Civilization, Utrecht University (The Netherlands)
Alan Boegehold, Emeritus Professor of Classics, Brown University (USA)
Efrosyni Boutsikas, Lecturer of Classical Archaeology, University of Kent (UK)
Keith Bradley, Eli J. and Helen Shaheen Professor of Classics, Concurrent Professor of History, University of Notre Dame (USA)
Stanley M. Burstein, Professor Emeritus, California State University, Los Angeles (USA)
Francis Cairns, Professor of Classical Languages, The Florida State University (USA)
John McK. Camp II, Agora Excavations and Professor of Archaeology, ASCSA, Athens (Greece)
Paul Cartledge, A.G. Leventis Professor of Greek Culture, University of Cambridge (UK)
Paavo Castrén, Professor of Classical Philology Emeritus, University of Helsinki (Finland)
William Cavanagh, Professor of Aegean Prehistory, University of Nottingham (UK)
Angelos Chaniotis, Professor, Senior Research Fellow, All Souls College, Oxford (UK)
Paul Christesen, Professor of Ancient Greek History, Dartmouth College (USA)
Ada Cohen, Associate Professor of Art History, Dartmouth College (USA)
Randall M. Colaizzi, Lecturer in Classical Studies, University of Massachusetts-Boston (USA)
Kathleen M. Coleman, Professor of Latin, Harvard University (USA)
Michael B. Cosmopoulos, Ph.D., Professor and Endowed Chair in Greek Archaeology, University of Missouri-St. Louis (USA)
Kevin F. Daly, Assistant Professor of Classics, Bucknell University (USA)
Wolfgang Decker, Professor emeritus of sport history, Deutsche Sporthochschule, Köln (Germany)
Luc Deitz, Ausserplanmässiger Professor of Mediaeval and Renaissance Latin, University of Trier (Germany), and Curator of manuscripts and rare books, National Library of Luxembourg (Luxembourg)
Michael Dewar, Professor of Classics, University of Toronto (Canada)
John D. Dillery, Associate Professor of Classics, University of Virginia (USA)
Sheila Dillon, Associate Professor, Depts. of Art, Art History & Visual Studies and Classical Studies, Duke University (USA)
Douglas Domingo-Forasté, Professor of Classics, California State University, Long Beach (USA)
Pierre Ducrey, professeur honoraire, Université de Lausanne (Switzerland)
Roger Dunkle, Professor of Classics Emeritus, Brooklyn College, City University of New York (USA)
Michael M. Eisman, Associate Professor Ancient History and Classical Archaeology, Department of History, Temple University (USA)
Mostafa El-Abbadi, Professor Emeritus, University of Alexandria (Egypt)
R. Malcolm Errington, Professor für Alte Geschichte (Emeritus) Philipps-Universität, Marburg (Germany)
Panagiotis Faklaris, Assistant Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Denis Feeney, Giger Professor of Latin, Princeton University (USA)
Elizabeth A. Fisher, Professor of Classics and Art History, Randolph-Macon College (USA)
Nick Fisher, Professor of Ancient History, Cardiff University (UK)
R. Leon Fitts, Asbury J Clarke Professor of Classical Studies, Emeritus, FSA, Scot., Dickinson Colllege (USA)
John M. Fossey FRSC, FSA, Emeritus Professor of Art History (and Archaeology), McGill Univertsity, Montreal, and Curator of Archaeology, Montreal Museum of Fine Arts (Canada)
Robin Lane Fox, University Reader in Ancient History, New College, Oxford (UK)
Rainer Friedrich, Professor of Classics Emeritus, Dalhousie University, Halifax, N.S. (Canada)
Heide Froning, Professor of Classical Archaeology, University of Marburg (Germany)
Peter Funke, Professor of Ancient History, University of Muenster (Germany)
Traianos Gagos, Professor of Greek and Papyrology, University of Michigan (USA)
Robert Garland, Roy D. and Margaret B. Wooster Professor of the Classics, Colgate University, Hamilton NY (USA)
Douglas E. Gerber, Professor Emeritus of Classical Studies, University of Western Ontario (Canada)
Hans R. Goette, Professor of Classical Archaeology, University of Giessen (Germany); German Archaeological Institute, Berlin (Germany)
Sander M. Goldberg, Professor of Classics, UCLA (USA)
Erich S. Gruen, Gladys Rehard Wood Professor of History and Classics, Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Christian Habicht, Professor of Ancient History, Emeritus, Institute for Advanced Study, Princeton (USA)
Donald C. Haggis, Nicholas A. Cassas Term Professor of Greek Studies, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Judith P. Hallett, Professor of Classics, University of Maryland, College Park, MD (USA)
Prof. Paul B. Harvey, Jr. Head, Department of Classics and Ancient Mediterranean Studies, The Pennsylvania State University (USA)
Eleni Hasaki, Associate Professor of Classical Archaeology, University of Arizona (USA)
Miltiades B. Hatzopoulos, Director, Research Centre for Greek and Roman Antiquity, National Research Foundation, Athens (Greece)
Wolf-Dieter Heilmeyer, Prof. Dr., Freie Universität Berlin und Antikensammlung der Staatlichen Museen zu Berlin (Germany)
Steven W. Hirsch, Associate Professor of Classics and History, Tufts University (USA)
Karl-J. Hölkeskamp, Professor of Ancient History, University of Cologne (Germany)
Frank L. Holt, Professor of Ancient History, University of Houston (USA)
Dan Hooley, Professor of Classics, University of Missouri (USA)
Meredith C. Hoppin, Gagliardi Professor of Classical Languages, Williams College, Williamstown, MA (USA)
Caroline M. Houser, Professor of Art History Emerita, Smith College (USA) and Affiliated Professor, University of Washington (USA)
Georgia Kafka, Visiting Professor of Modern Greek Language, Literature and History, University of New Brunswick (Canada)
Anthony Kaldellis, Professor of Greek and Latin, The Ohio State University (USA)
Andromache Karanika, Assistant Professor of Classics, University of California, Irvine (USA)
Robert A. Kaster, Professor of Classics and Kennedy Foundation Professor of Latin, Princeton University (USA)
Vassiliki Kekela, Adjunct Professor of Greek Studies, Classics Department, Hunter College, City University of New York (USA)
Dietmar Kienast, Professor Emeritus of Ancient History, University of Duesseldorf (Germany)
Karl Kilinski II, University Distinguished Teaching Professor, Southern Methodist University (USA)
Dr. Florian Knauss, associate director, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek Muenchen (Germany)
Denis Knoepfler, Professor of Greek Epigraphy and History, Collège de France (Paris)
Ortwin Knorr, Associate Professor of Classics, Willamette University (USA)
Robert B. Koehl, Professor of Archaeology, Department of Classical and Oriental Studies Hunter College, City University of New York (USA)
Georgia Kokkorou-Alevras, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Ann Olga Koloski-Ostrow, Associate Professor and Chair, Department of Classical Studies, Brandeis University (USA)
Eric J. Kondratieff, Assistant Professor of Classics and Ancient History, Department of Greek & Roman Classics, Temple University
Haritini Kotsidu, Apl. Prof. Dr. für Klassische Archäologie, Goethe-Universität, Frankfurt/M. (Germany)
Lambrini Koutoussaki, Dr., Lecturer of Classical Archaeology, University of Zürich (Switzerland)
David Kovacs, Hugh H. Obear Professor of Classics, University of Virginia (USA)
Peter Krentz, W. R. Grey Professor of Classics and History, Davidson College (USA)
Friedrich Krinzinger, Professor of Classical Archaeology Emeritus, University of Vienna (Austria)
Michael Kumpf, Professor of Classics, Valparaiso University (USA)
Donald G. Kyle, Professor of History, University of Texas at Arlington (USA)
Prof. Dr. Dr. h.c. Helmut Kyrieleis, former president of the German Archaeological Institute, Berlin (Germany)
Gerald V. Lalonde, Benedict Professor of Classics, Grinnell College (USA)
Steven Lattimore, Professor Emeritus of Classics, University of California, Los Angeles (USA)
Francis M. Lazarus, President, University of Dallas (USA)
Mary R. Lefkowitz, Andrew W. Mellon Professor in the Humanities, Emerita, Wellesley College (USA)
Iphigeneia Leventi, Assistant Professor of Classical Archaeology, University of Thessaly (Greece)
Daniel B. Levine, Professor of Classical Studies, University of Arkansas (USA)
Christina Leypold, Dr. phil., Archaeological Institute, University of Zurich (Switzerland)
Vayos Liapis, Associate Professor of Greek, Centre d’Études Classiques & Département de Philosophie, Université de Montréal (Canada)
Hugh Lloyd-Jones, Professor of Greek Emeritus, University of Oxford (UK)
Yannis Lolos, Assistant Professor, History, Archaeology, and Anthropology, University of Thessaly (Greece)
Stanley Lombardo, Professor of Classics, University of Kansas, USA
Anthony Long, Professor of Classics and Irving G. Stone Professor of Literature, University of California, Berkeley (USA)
Julia Lougovaya, Assistant Professor, Department of Classics, Columbia University (USA)
A.D. Macro, Hobart Professor of Classical Languages emeritus, Trinity College (USA)
John Magee, Professor, Department of Classics, Director, Centre for Medieval Studies, University of Toronto (Canada)
Dr. Christofilis Maggidis, Associate Professor of Archaeology, Dickinson College (USA)
Jeannette Marchand, Assistant Professor of Classics, Wright State University, Dayton, Ohio (USA)
Richard P. Martin, Antony and Isabelle Raubitschek Professor in Classics, Stanford University
Maria Mavroudi, Professor of Byzantine History, University of California, Berkeley (USA)
Alexander Mazarakis Ainian, Professor of Classical Archaeology, University of Thessaly (Greece)
James R. McCredie, Sherman Fairchild Professor emeritus; Director, Excavations in Samothrace Institute of Fine Arts, New York University (USA)
James C. McKeown, Professor of Classics, University of Wisconsin-Madison (USA)
Robert A. Mechikoff, Professor and Life Member of the International Society of Olympic Historians, San Diego State University (USA)
Andreas Mehl, Professor of Ancient History, Universitaet Halle-Wittenberg (Germany)
Harald Mielsch, Professor of Classical Archeology, University of Bonn (Germany)
Stephen G. Miller, Professor of Classical Archaeology Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Phillip Mitsis, A.S. Onassis Professor of Classics and Philosophy, New York University (USA)
Peter Franz Mittag, Professor für Alte Geschichte, Universität zu Köln (Germany)
David Gordon Mitten, James Loeb Professor of Classical Art and Archaeology, Harvard University (USA)
Margaret S. Mook, Associate Professor of Classical Studies, Iowa State University (USA)
Anatole Mori, Associate Professor of Classical Studies, University of Missouri- Columbia (USA)
Jennifer Sheridan Moss, Associate Professor, Wayne State University (USA)
Ioannis Mylonopoulos, Assistant Professor of Greek Art History and Archaeology, Columbia University, New York (USA).
Richard Neudecker, PD of Classical Archaeology, Deutsches Archäologisches Institut Rom (Italy)
James M.L. Newhard, Associate Professor of Classics, College of Charleston (USA)
Carole E. Newlands, Professor of Classics, University of Wisconsin, Madison (USA)
John Maxwell O'Brien, Professor of History, Queens College, City University of New York (USA)
James J. O'Hara, Paddison Professor of Latin, The University of North Carolina, Chapel Hill (USA)
Martin Ostwald, Professor of Classics (ret.), Swarthmore College and Professor of Classical Studies (ret.), University of Pennsylvania (USA)
Olga Palagia, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Vassiliki Panoussi, Associate Professor of Classical Studies, The College of William and Mary (USA)
Maria C. Pantelia, Professor of Classics, University of California, Irvine (USA)
Pantos A.Pantos, Adjunct Faculty, Department of History, Archaeology and Social Anthropology, University of Thessaly (Greece)
Anthony J. Papalas, Professor of Ancient History, East Carolina University (USA)
Nassos Papalexandrou, Associate Professor, The University of Texas at Austin (USA)
Polyvia Parara, Visiting Assistant Professor of Greek Language and Civilization, Department of Classics, Georgetown University (USA)
Richard W. Parker, Associate Professor of Classics, Brock University (Canada)
Robert Parker, Wykeham Professor of Ancient History, New College, Oxford (UK)
Anastasia-Erasmia Peponi, Associate Professor of Classics, Stanford University (USA)
Jacques Perreault, Professor of Greek archaeology, Université de Montréal, Québec (Canada)
Yanis Pikoulas, Associate Professor of Ancient Greek History, University of Thessaly (Greece)
John Pollini, Professor of Classical Art & Archaeology, University of Southern California (USA)
David Potter, Arthur F. Thurnau Professor of Greek and Latin. The University of Michigan (USA)
Robert L. Pounder, Professor Emeritus of Classics, Vassar College (USA)
Nikolaos Poulopoulos, Assistant Professor in History and Chair in Modern Greek Studies, McGill University (Canada)
William H. Race, George L. Paddison Professor of Classics, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
John T. Ramsey, Professor of Classics, University of Illinois at Chicago (USA)
Karl Reber, Professor of Classical Archaeology, University of Lausanne (Switzerland)
Rush Rehm, Professor of Classics and Drama, Stanford University (USA)
Werner Riess, Associate Professor of Classics, The University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Robert H. Rivkin, Ancient Studies Department, University of Maryland Baltimore County (USA)
Barbara Saylor Rodgers, Professor of Classics, The University of Vermont (USA)
Robert H. Rodgers. Lyman-Roberts Professor of Classical Languages and Literature, University of Vermont (USA)
Nathan Rosenstein, Professor of Ancient History, The Ohio State University (USA)
John C. Rouman, Professor Emeritus of Classics, University of New Hampshire, (USA)
Dr. James Roy, Reader in Greek History (retired), University of Nottingham (UK)
Steven H. Rutledge, Associate Professor of Classics, Department of Classics, University of Maryland, College Park (USA)
Christina A. Salowey, Associate Professor of Classics, Hollins University (USA)
Guy D. R. Sanders, Resident Director of Corinth Excavations, The American School of Classical Studies at Athens (Greece)
Theodore Scaltsas, Professor of Ancient Greek Philosophy, University of Edinburgh (UK)
Thomas F. Scanlon, Professor of Classics, University of California, Riverside (USA)
Bernhard Schmaltz, Prof. Dr. Archäologisches Institut der CAU, Kiel (Germany)
Rolf M. Schneider, Professor of Classical Archaeology, Ludwig-Maximilians- Universität München (Germany)
Peter Scholz, Professor of Ancient History and Culture, University of Stuttgart (Germany)
Christof Schuler, director, Commission for Ancient History and Epigraphy of the German Archaeological Institute, Munich (Germany)
Paul D. Scotton, Assoociate Professor Classical Archaeology and Classics, California State University Long Beach (USA)
Danuta Shanzer, Professor of Classics and Medieval Studies, The University of Illinois at Urbana-Champaign and Fellow of the Medieval Academy of America (USA)
James P. Sickinger, Associate Professor of Classics, Florida State University (USA)
Marilyn B. Skinner 
Professor of Classics, 
University of Arizona (USA)
Niall W. Slater, Samuel Candler Dobbs Professor of Latin and Greek, Emory University (USA)
Peter M. Smith, Associate Professor of Classics, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Dr. Philip J. Smith, Research Associate in Classical Studies, McGill University (Canada)
Susan Kirkpatrick Smith Assistant Professor of Anthropology Kennesaw State University (USA)
Antony Snodgrass, Professor Emeritus of Classical Archaeology, University of Cambridge (UK)
Theodosia Stefanidou-Tiveriou, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece).
Andrew Stewart, Nicholas C. Petris Professor of Greek Studies, University of California, Berkeley (USA)
Oliver Stoll, Univ.-Prof. Dr., Alte Geschichte/ Ancient History,Universität Passau (Germany)
Richard Stoneman, Honorary Fellow, University of Exeter (England)
Ronald Stroud, Klio Distinguished Professor of Classical Languages and Literature Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Sarah Culpepper Stroup, Associate Professor of Classics, University of Washington (USA)
Nancy Sultan, Professor and Director, Greek & Roman Studies, Illinois Wesleyan University (USA)
David W. Tandy, Professor of Classics, University of Tennessee (USA)
James Tatum, Aaron Lawrence Professor of Classics, Dartmouth College
Martha C. Taylor, Associate Professor of Classics, Loyola College in Maryland
Petros Themelis, Professor Emeritus of Classical Archaeology, Athens (Greece)
Eberhard Thomas, Priv.-Doz. Dr.,Archäologisches Institut der Universität zu Köln (Germany)
Michalis Tiverios, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Michael K. Toumazou, Professor of Classics, Davidson College (USA)
Stephen V. Tracy, Professor of Greek and Latin Emeritus, Ohio State University (USA)
Prof. Dr. Erich Trapp, Austrian Academy of Sciences/Vienna resp. University of Bonn (Germany)
Stephen M. Trzaskoma, Associate Professor of Classics, University of New Hampshire (USA)
Vasiliki Tsamakda, Professor of Christian Archaeology and Byzantine History of Art, University of Mainz (Germany)
Christopher Tuplin, Professor of Ancient History, University of Liverpool (UK)
Gretchen Umholtz, Lecturer, Classics and Art History, University of Massachusetts, Boston (USA)
Panos Valavanis, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Athanassios Vergados, Visiting Assistant Professor of Classics, Franklin & Marshall College, Lancaster, PA
Christina Vester, Assistant Professor of Classics, University of Waterloo (Canada)
Emmanuel Voutiras, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Speros Vryonis, Jr., Alexander S. Onassis Professor (Emeritus) of Hellenic Civilization and Culture, New York University (USA)
Michael B. Walbank, Professor Emeritus of Greek, Latin & Ancient History, The University of Calgary (Canada)
Bonna D. Wescoat, Associate Professor, Art History and Ancient Mediterranean Studies, Emory University (USA)
E. Hector Williams, Professor of Classical Archaeology, University of British Columbia (Canada)
Roger J. A. Wilson, Professor of the Archaeology of the Roman Empire, and Director, Centre for the Study of Ancient Sicily, University of British Columbia, Vancouver (Canada)
Engelbert Winter, Professor for Ancient History, University of Münster (Germany)
Timothy F. Winters, Ph.D. Alumni Assn. Distinguished Professor of Classics, Austin Peay State University (USA)
Michael Zahrnt, Professor für Alte Geschichte, Universität zu Köln (Germany)
Paul Zanker, Professor Emeritus of Classical Studies, University of Munich (Germany)

200 signatures as of May 18th 2009.

cc: J. Biden, Vice President, USA
H. Clinton, Secretary of State USA
P. Gordon, Asst. Secretary-designate, European and Eurasian Affairs
H.L Berman, Chair, House Committee on Foreign Affairs
I. Ros-Lehtinen, Ranking Member, House Committee on Foreign Affairs
J. Kerry, Chair, Senate Committee on Foreign Relations
R.G. Lugar, Ranking Member, Senate Committee on Foreign Relations
R. Menendez, United States Senator from New Jersey.

Addenda

12 Scholars added on May 19th 2009:

Mariana Anagnostopoulos, Assistant Professor of Philosophy, California State University, Fresno (USA)
John P. Anton, Distinguished Professor of Greek Philosophy and Culture University of South Florida (USA)
Effie F. Athanassopoulos, Associate Professor 
Anthropology and Classics, University of Nebraska-Lincoln (USA)
Leonidas Bargeliotes, Emeritus Professor of Philosophy, University of Athens, President of the Olympic Center for Philosophy and Culture (Greece)
Joseph W. Day, Professor of Classics, Wabash College (USA)
Christos C. Evangeliou, Professor of Ancient Hellenic Philosophy, Towson University, Maryland, Honorary President of International Association for Greek Philosophy (USA)
Eleni Kalokairinou, Assistant Professor of Philosophy, Secretary of the Olympic Center of Philosophy and Culture (Cyprus)
Lilian Karali, Professor of Prehistoric and Environmental Archaeology, University of Athens (Greece)
Anna Marmodoro, Faculty of Philosophy, University of Oxford (UK)
Marion Meyer, Professor of Classical Archaeology, University of Vienna(Austria)
Jessica L. Nitschke, Assistant Professor of Classics, Georgetown University (USA)
David C.Young, Professor of Classics Emeritus, University of Florida (USA)

10 Scholars added on May 20th 2009:

Maria Ypsilanti, Assistant Professor of Ancient Greek Literature, University of Cyprus
Christos Panayides, Associate Professor of Philosophy, University of Nicosia, (Cyprus)
Anagnostis P. Agelarakis, Professor of Anthropology, Adelphi University (USA)
Dr. Irma Wehgartner, Curator of the Martin von Wagner Museum der Universität Würzburg (Germany)
Dr. Ioannis Georganas, Researcher, Department of History and Archaeology, Foundation of the Hellenic World (Greece)
Maria Papaioannou, Assistant Professor in Classical Archaeology, University of New Brunswick (Canada)
Chryssa Maltezou, Professor emeritus, University of Athens, Director of the Hellenic Institute of Byzantine and Postbyzantine Studies in Venice (Italy)
Myrto Dragona-Monachou, Professor emerita of Philosophy, University of Athens (Greece)
David L. Berkey, Assistant Professor of History, California State University, Fresno (USA)
Stephan Heilen, Associate Professor of Classics, University of Illinois at Urbana-Champaign (USA)

3 Scholars added on May 21st 2009:

Rosalia Hatzilambrou, Researcher, Academy of Athens (Greece)
Athanasios Sideris, Ph.D., Head of the History and Archaeology Department, Foundation of the Hellenic World, Athens (Greece)
Rev. Dr. Demetrios J Constantelos, Charles Cooper Townsend Professor of Ancient and Byzantine history, Emeritus; Distinguished Research Scholar in Residence at the Richard Stockton College of New Jersey.

3 Scholars added on May 22nd 2009:

Ioannis M. Akamatis, Professor of Classical Archaeology, University of Thessaloniki (Greece)
Lefteris Platon, Assistant Professor of Archaeology, University of Athens (Greece)
Lucia Athanassaki, Associate Professor of Classical Philology, University of Crete (Greece)

Τετάρτη 20 Μαΐου 2009

Ω ΑΛΕΞΑΝΔΡΕ!

Ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ὁ ἀνίκητος ἐνίκησε καὶ πάλι.
Ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ὁ ἡμίθεος ποὺ ἐπάλευε μὲ λέοντες καὶ δαίμονες πέρα ἀπὸ τὰ σύνορα τοῦ κόσμου, εἶχε νὰ πολεμήσῃ μὲ τὸν δυσκολότερο ἀντίπαλο.
Τὸν σημερινὸ μικρὸ ἑαυτό μας. Τὴν παγκόσμια κοινωνία τῆς παρακμῆς. Τὴν Ἑλλάδα τοῦ τέλους τῆς Ἱστορίας.

Καὶ τὸ λέγω, διότι ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ εἶναι πέρα ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα μέτρα. Δὲν εἶναι μόνον ὁ μέγιστος ἡγέτης καὶ στρατηλάτης, αὐτὸς ποὺ ἄλλαξε τὴν μορφὴ τοῦ κόσμου. Αὐτὸς ποῦ ὑπῆρξε ἡ Μεγάλη Ἔκρηξις (Big Bang) τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς παγκοσμίου Ἱστορίας. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἥρως τοῦ παραμυθιοῦ, ὁ ἱππότης, ὁ πολεμιστής καὶ ὁ ὀνειροπόλος, ὁ ἥρως πέρα ἀπὸ τὴν λογικὴ καὶ τ᾿ ἀνθρώπινα. Ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ὠνειρευόταν μὲ τὸν Ὅμηρο στὸ προσκεφάλι, ἐκάλπαζε μὲ τὸν Βουκεφάλα σὰν τὴν ἀστραπή, κατέκοπτε τὸν γόρδιο δεσμὸ καὶ πηδοῦσε σὰν δαίμονας πάνω ἀπὸ τὰ τείχη τῶν Μαλλῶν στὴν ἄκρη τοῦ κόσμου, καὶ πάνω ἀπὸ τὰ σύννεφα στὴν Ἄορνο Πέτρα. Ὁ Ἀχιλλεὺς τοῦ Μύθου, ἐνσαρκωμένος στὴν Ἱστορία. Ἡ πραγματικότης πέρα καὶ πάνω ἀπὸ τὴν φαντασία! Καὶ ποῦ χῶρος σήμερα γιὰ τὴν φαντασία; Μποροῦμε νὰ ὀνειρευόμαστε σήμερα, ὅπως ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, μὲ τὸν Ὅμηρο στὸ προσκεφάλι; Μποροῦμε νὰ ὀνειρευόμαστε τὸν ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ; Ἢ εἶναι πέρα ἀπὸ ἐμᾶς; Πέρα καὶ ἀπὸ τ᾿ ἄστρα;

Ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ἐνίκησε (ἐμεῖς νικήσαμε δηλαδή· αὐτὸς δὲν μᾶς ἔχει ἀνάγκη) καὶ πάλι. Ζεῖ καὶ βασιλεύει.
Ὅσο ὑπάρχει Ἑλλάς. Ὅσο ὑπάρχει Κόσμος. Ὄσο ὑπάρχει ὄνειρο.
Μαζί Σου, ὦ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕ, ὡς τὸν ᾍδη καὶ ἀκόμη παραπέρα.

* * *

Ὁ δ᾿ Ἀλέξανδρος ἔξω τῆς Ἄρκτου καὶ τῆς οἰκουμένης ὀλίγου δεῖν πάσης μεθειστήκει, τὸ δ᾿ ἐσόμενον ἄδηλον ἦν (Αἰσχίνης, «Κατὰ Κτησιφῶντος»)
(Πέρ᾿ ἀπ᾿ τ᾿ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς τὰ πέρατα ὁ Ἀλέξανδρος, κι ἄδηλο τὸ μέλλον!)

Μεσημέρι ἀπὸ νύχτα...

Δὲν παίζονται αὐτοὶ οἱ τύποι...

* * *

Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας. Φανταστικὴ σύνθεσις τῆς Kirsi Salonen, 2005.

Σάββατο 14 Φεβρουαρίου 2009

10 Μαρτίου 1996 μ.Χ.: Λῆξις Πελοποννησιακοῦ Πολέμου

Τελικῶς δὲν ὑπάρχουν ὅλα στὸ Διαδίκτυο;! Ἔψαχνα τὸ κείμενο αὐτὸ καὶ δὲν τὸ ἔβρισκα. Ἀλλὰ ἔλα ποὺ πρὸ 13 ἐτῶν ἤμουν ἤδη στὶς ἐπάλξεις, τὸ εἶχα ἀντιγράψει ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα (σὲ greeklish) καὶ τὸ εἶχα στείλει στὴν λίστα hellas!

Ἰδοὺ λοιπόν. Εἴκοσι τέσσερις αἰῶνες ἀκριβῶς μετὰ τὸ 404 π.Χ., τὴν 10η Μαρτίου 1996 στὴν Σπάρτη, ὁ δήμαρχος Ἀθηναίων Δημήτρης Ἀβραμόπουλος καὶ ὁ δήμαρχος Σπαρτιατῶν Δημοσθένης Ματάλας ὑπέγραψαν διακήρυξι λήξεως τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, φιλίας καὶ συνεργασίας μεταξὺ τῶν δύο ἐνδοξοτάτων ἑλληνικῶν πόλεων! Τὴν διακήρυξι συνέταξε ὁ ἀκαδημαϊκὸς Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος.


Σπάρτη καὶ Ἀθῆναι μὲ τὴν ἱστορικὴ μεγαλουργία τους ἀποτελοῦν σύμβολο πολιτισμοῦ οἰκουμενικὴς ἐμβέλειας. Οἱ δυὸ αὐτὲς κορυφαῖες πόλεις τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος, συνασπισμένες σὲ κρίσιμη ὥρα τῆς ἱστορίας, ἔσωσαν τὴν ἐλευθερία τῶν Ἑλλήνων, ἐνῷ καὶ προσέφεραν στὴν ἀνθρωπότητα, μὲ τὴν ἄρθρωση καὶ τὴ λειτουργία τους, πρότυπα κοινωνικοῦ ρυθμοῦ καὶ δημιουργικοῦ βίου. Ἡ πόλις τοῦ Λυκούργου, τοῦ Χίλωνος καὶ τοῦ Λεωνίδα, θέσπισε τὴν αὐστηρὴ παιδεία, ἐδραίωσε τὴ νομοκρατία, πρόβαλε τὸ παράδειγμα τῆς ἡρωικῆς ἐμμονῆς στὸ καθῆκον. Ἡ πόλις τοῦ Σόλωνος, τοῦ Κλεισθένους καὶ τοῦ Περικλέους, τοῦ Αἰσχύλου καὶ τοῦ Φειδίου, τοῦ Σωκράτους καὶ τοῦ Πλάτωνος διέπλασε τὸν κλασσικὸ τύπο δημοκρατίας, ἀνήγαγε τὴν ποίηση καὶ τὴν καλλιτεχνία σὲ μορφὲς ἀνυπέρβλητες, ἀκεραίωσε τὴ γνήσια φιλοσοφία.

Οἱ τρισένδοξες αὐτὲς πόλεις ὅμως ἁμάρτησαν τραγικὰ μὲ τὸν ἀδυσώπητο μεταξύ τους πόλεμο ἀπὸ 431 ἔως 404 π.Χ. Ἐφέτος συμπληρώνονται εἴκοσι τέσσερις αἰῶνες ἀκριβῶς, ἀφ᾿ ὅτου ὁ ἀδελφοκτόνος ἐκεῖνος πόλεμος ἔληξε, μὲ στρατιωτικὴ νίκη τῆς Σπάρτης καὶ τῶν συμμάχων της.

Σήμερα, 10 Μαρτίου 1996, στὴν πρωτεύουσα τῆς Λακεδαίμονος, ὁ δήμαρχος Ἀθηναίων καὶ ὁ δήμαρχος Σπαρτιατῶν ἐκφράζουν τὴ βαθύτατη θλίψη τους γιὰ τὴν πολυαίμακτη σύρραξη τῶν δύο κορυφαίων πόλεων τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος καὶ διακηρύττουν τὴν λήξη μὲ ὅρους ἰσοτιμίας ἀναδρομικὰ τοῦ καταστροφικοῦ ἐκείνου πολέμου «Ἀθηναίων καὶ Πελοποννησίων» καὶ τὴν ἐμπέδωση ἀρρήκτων μεταξὺ τῶν δύο πόλεων δεσμῶν φιλίας καὶ συνεργασίας, μὲ ἠθικὸ ἔρεισμα καὶ τὴν ἀρχαία ἱστορικὴ μεγαλουργία τους.

Ὁ Δήμαρχος Σπαρτιατῶν
Δημοσθένης Ματάλας

Ὁ Δήμαρχος Ἀθηναίων
Δημήτρης Ἀβραμόπουλος